Harry Potter and the Half-Blood Prince (2009)

Thông báo trước là entry này có spoil tứ tung hết cả truyện cả phim.

Lần đầu tôi tiếp xúc với Harry Potter là thông qua bản dịch thử của Lý Lan, đăng trên Hoa học trò thì phải, phản ứng của tôi lúc đó nói theo kiểu teen là "sock toàn tập" vì tôi không thể mê được văn phong dịch của Lý Lan, đặc biệt là chuyện phiên âm tên nước ngoài ra tiếng Việt và cách dùng từ trong giao tiếp kiểu miền Nam (cái này đương nhiên là do tôi khó tính chứ không thể nào bắt dịch giả phải đáp ứng phương ngữ của cả hai miền Nam Bắc cùng lúc được). Vì vụ này mà tôi "cạch" luôn Harry Potter mặc dù em gái mượn hết cả bộ truyện tiếng Việt và mấy VCD phim về vứt đầy nhà. Nhưng nghe nói là về sau Lý Lan dịch càng hay hơn, tôi đến nay vẫn chưa đọc bản tiếng Việt nên không rõ nhưng mấy cái tên riêng được dịch ra tiếng Việt của Harry Potter (Auror => Thần sáng, Death Eater => Tử thần Thực tử) cũng là khá sáng tạo, kêu tai và sát nghĩa, có lẽ cái gốc văn hóa người Hoa đã giúp Lý Lan trong việc này, bà dịch danh từ Anh sang danh từ thuần Việt và Hán Việt rất uyển chuyển. Harry Potter theo tôi không phải một bộ sách khó dịch về mặt ý nghĩa sâu sắc nhưng để chuyển tải cách chơi chữ Latinh, Hy Lạp, Anh, Pháp, Đức,... của J.K. Rowling trong các danh từ của bộ truyện quả thực cực kỳ phức tạp, thấy nhiều bạn chê việc Lý Lan dịch danh từ sang tiếng Việt quá đáng, chắc các bạn đó không biết là bản tiếng Pháp của Harry Potter còn dịch hết tên riêng sang tiếng Pháp từ những Hogward (=>Poudlard), Tom Riddle (=>Tom Elvis Jedusor),... đọc qua thấy buồn cười kinh khủng.

Bộ Harry Potter theo tôi là hấp dẫn, tương đối sáng tạo nhưng hơi bị dài quá và bút lực của Rowling thì về sau có vẻ đuối, mấy trận chiến ở tập 7 bị miêu tả khá thường, tuyến nhân vật phụ mờ nhạt còn tuyến nhân vật chính trừ cụ Dumbledore, Severus Snape và Hermionie Granger thì cũng không có gì đặc sắc. Đọc xong bộ truyện tôi nảy ngay ra so sánh Harry Potter với .... Ỷ Thiên Đồ Long ký của Kim Dung, vì Harry chẳng khác mấy so với Trương Vô Kỵ, Sirius Black là Tạ Tốn, Dumbledore là Trương Tam Phong,... Nói không ngoa chứ ngoại trừ phần miêu tả tâm lý tuổi mới lớn thì Ỷ Thiên Đồ Long ký không bằng Harry Potter chứ toàn bộ các mặt còn lại từ triết lý, phiêu lưu, cách xây dựng tuyến nhân vật phụ, twist-and-turn Kim Dung đều hơn Rowling.

À vẫn còn một điều mà Rowling có thể tự hào, đó là nhân vật Severus Snape. Tôi không hâm mộ gì bộ Harry Potter nhưng cực kỳ thích cách Rowling xây dựng hình ảnh Severus Snape, vừa kinh điển lại vừa chân thật, đánh đúng tâm lý của độc giả. Mẫu hình như Snape ta có thể thấy từ Heathcliff trong Đồi gió hú của Emily Brontë, một người đàn ông gặp phải số phận không may mắn nhưng vẫn vươn lên bằng nghị lực phi thường, một con người có đủ cả hai mặt tốt xấu mà cái cán cân bấp bênh giữa cái tốt và cái xấu cũng là sự giằng co giữa niềm hạnh phúc và nỗi đau khổ trong tình yêu, tình yêu đã biến Heathcliff trở thành con người bí ẩn, xa lạ, nhưng cũng lại khiến độc giả cảm thấy hấp dẫn vì họ tìm thấy một phần nào đó con người của mình trong Heathcliff. Thực ra nói cho đúng thì Snape không hoàn toàn giống với Heathcliff mạnh mẽ, tình cảm của ông dành cho Lilly Potter gần gũi hơn với mối tình Cyrano de Bergerac-Roxane trong văn học và sân khấu Pháp, mối tình câm lặng và cay đắng của một chàng trai tài hoa nhưng xấu xí với cô gái xinh đẹp, rất thân thiết với anh nhưng lại không bao giờ gửi gắm tình cảm của mình cho anh. Vở kịch Cyrano de Bergerac của Edmond Rostand với nội dung buồn bã u sầu và lời thoại cực kì đẹp, tinh tế đã được chuyển thể thành một bộ phim cùng tên hay không kém, người thủ vai Bergerac trong phim là Gérard Depardieu, đây có lẽ cũng là vai diễn tốt nhất trong sự nghiệp của nam diễn viên nổi tiếng này. Đoạn duy nhất trong tập 7 của Harry Potter tôi đọc lại được nhiều lần với cảm giác thích thú không đổi chính là đoạn Harry Potter đọc ký ức của Snape sau khi ông chết, một đoạn miêu tả buồn bã, cảm động và "rất Bergerac" (Pháp có một cụm từ dành cho hoàn cảnh "thất tình" kiểu này, đó là syndrome de Cyrano - Hội chứng Cyrano). Tôi thích Snape từ tập 1, và cái cách Rowling "kết thúc" Snape bằng đoạn ký ức này khiến tôi rất hài lòng, chắc hẳn Rowling cũng phải rất yêu thích Snape thì bà mới có thể xây dựng hình ảnh Severus Snape đa dạng, chặt chẽ và đặc sắc đến như vậy.

Chàng Cyrano mũi to và nàng Roxane xinh đẹp

Cũng vì yêu thích Snape nên khi xem phim (tôi chỉ down phim Harry Potter về xem lại từ đầu sau khi đã đọc xong truyện) tôi chủ yếu quan tâm xem Snape sẽ được xây dựng thế nào. Mấy tập đầu của Harry Potter làm tôi khá thất vọng vì thua xa những gì Rowling đã miêu tả trong truyện, tuy nhiên diễn xuất của Alan Rickman làm tôi rất hài lòng, Rickman vừa thể hiện được nét chua cay của Snape trong cách cư xử với Potter, vừa làm toát lên từ nhân vật của mình một nỗi buồn khó tả. Không hiểu có phải Rickman được chọn vì ông từng diễn rất thành công vai Colonel Brandon trong Sense and Sensibility không chứ tôi thấy diễn xuất của ông trong hai bộ phim này là cực kì gần gũi nhau và đều đáng để khán giản thưởng thức.

Khó mà kiếm được người thứ hai hợp hơn cho vai diễn này, may ra có ... chính Ralph Fiennes, người từng thủ vai Heathcliff trong Đồi gió hú

Giờ mới nói tới Harry Potter and the Half-Blood Prince, tập truyện Harry Potter này theo tôi là kém hấp dẫn vào loại gần nhất trong bộ truyện vì vậy tôi khá nghi ngờ về chất lượng chuyển thể điện ảnh của nó. Nhưng hóa ra phim Harry Potter and the Half-Blood Prince lại rất hấp dẫn, cuốn hút và mang tính giải trí cực kì tốt, đặc biệt là phần mở đầu và phần kết của phim. Các trường đoạn cao trào trong phim được đạo diễn David Yates xử lý rất tốt, vừa "sến" theo kiểu Harry Potter nhưng vẫn có cái gì đấy hào hùng, xúc động mà không hề bi lụy, lê thê như nhiều phim bom tấn Hollywood từng mắc phải. Trừ đoạn nhóm Death Eater tấn công nhà Weasley mà tôi không rõ lắm ý đồ đạo diễn, các đoạn "ngoài truyện" mà Yates thêm vào đều hoặc có duyên, gây hứng thú cho người xem, hoặc rất hấp dẫn, tận dụng được trình độ kĩ xảo "siêu phàm" của Hollywood - tiêu biểu là đoạn đầu tiên khi cây cầu Millennium Bridge ở London bị Death Eater phá hủy, cực kì ấn tượng và rất có tác dụng trong việc "kéo" thế giới của Harry Potter về gần với thế giới của loài người. Các cảnh phim mô tả "tâm lý mới lớn" cũng được làm rất tốt, chân thực pha chút hài hước, đặc biệt là nhờ diễn xuất tuyệt vời cùng vẻ đẹp "càng lớn càng xinh" của Emma Watson, từ chỗ nhỉnh hơn các diễn viên đồng lứa một chút trong tập đầu tiên, Watson giờ đã vượt hẳn lên so với hai anh bạn của mình, đặc biệt là khi so sánh với Daniel Radcliffe, cảm giác vai Potter giờ đã trở nên hơi quá sức so với Radcliffe, thật may là "only two to go", hy vọng Radcliffe sẽ cải thiện được diễn xuất gượng gạo của mình trong hai tập cuối. Một diễn viên khác cũng "càng lớn càng xinh" đó là Evanna Lynch trong vai Luna Lovegood, tuy chỉ xuất hiện theo dạng "hương hoa" trong tập này nhưng Lynch vẫn làm người xem ấn tượng vì nét nghịch ngợm và xinh xắn của mình (thực ra Luna Lovegood cũng là một trong số ít nhân vật tôi có cảm tình trong loạt Harry Potter). Bonnie Wright trong vai Ginny Weasley theo tôi không có gì đáng chú ý, vì Wright ... không xinh như mô tả trong truyện, vả lại quan hệ giữa Ginny và Harry trong tập phim này cũng được đầu tư chưa đúng mức và trở nên mờ nhạt hơn rất nhiều quan hệ của cặp Hermione-Ron. Tom Felton trong vai Draco Malfoy cũng là một diễn viên đáng khen ngợi khác của tập phim này, Yates đã không lầm khi để Felton có nhiều đất diễn như vậy vì hình ảnh Malfoy bị giằng xé đã khiến Harry Potter and the Half-Blood Prince có màu sắc hơn rất nhiều, người xem được chứng kiến một cậu thanh niên thực sự, dù rất xấu xa nhưng vẫn còn giữ lại trong mình chút bản chất tốt đẹp, khác hẳn hình ảnh Malfoy đố kị, thù dai kiểu trẻ con và hung ác như trong các tập phim trước.

Actually, she's cool!

Đoạn được làm tốt nhất của Harry Potter and the Half-Blood Prince theo tôi là đoạn Dumbledore và Harry đi tìm cái Horcrux, đoạn này được Yates thực hiện còn tốt hơn cả trong truyện, kĩ xảo đẹp, kịch tính và cuốn hút (đoạn con Inferius bám lấy tay Harry vẫn làm tôi giật mình mặc dù đã biết trước là "nó sẽ như thế"). Nhưng liền sau đó, đoạn cuối cùng theo tôi là có một nét gợn nhỏ, đó là việc đạo diễn để hint cho khán giả thấy về sự bắt buộc của Snape trong hành động giết Dumbledore và việc để Potter không bị bó chân bó tay khi chứng kiến cảnh đó. Theo tâm lý thông thường thì rõ ràng Harry Potter là một cậu thanh niên nông nổi (sẵn sàng bất chấp nguy hiểm đuổi theo Bellatrix trong đoạn nhà Weasley bị tấn công) ấy vậy mà cậu lại cam chịu nghe lời Dumbledore không nhảy lên cứu ông khi Snape chuẩn bị ra tay (bị đông cứng người như trong truyện thì hợp lý hơn rất nhiều), việc Yates để hint khi cho Snape tha Harry đến mấy lần liền chỉ trong đoạn cuối cùng đó cũng sẽ khiến những người chưa xem truyện phần nào đoán được Snape là "người tốt", dẫn đến trường đoạn đọc trí nhớ Snape trong Harry Potter and the Deathly Hallows sau này sẽ mất "ép phê".

Very exciting, indeed!

Dù sao theo tôi đây vẫn là tập Harry Potter có tính giải trí tốt nhất mà tôi từng được xem đồng thời chuyển tải được gần gũi nhất nội dung của bộ truyện mà không cần phải bám theo từng câu từng chữ mà Rowling từng viết ra. Một bất ngờ trong mùa thất thu phim bom tấn năm nay.

Always the best!