Looking for Eric (2009)

Một tấm poster được thiết kế cực kì đơn giản (như nội dung bộ phim) mà lại nhiều ý nghĩa - Eric nào đang tìm kiếm ("looking for") Eric nào? Và tất nhiên cả quả chơi chữ đỏ "King Eric" nữa, đổi cái tiêu đề đi tí thì thành "Fool or King Eric".

Looking for Eric bắt đầu bằng cảnh Eric Bishop điên cuồng trong chiếc xe chạy ngược chiều của ông, có lẽ để thực hiện ý định tự tử. Một "mong muốn" hoàn toàn "chính đáng". Vì Eric là một người đàn ông thất bại một cách toàn diện, nghề nghiệp: bưu tá với đồng lương rẻ mạt, gia đình: hai đời vợ, một mình Eric phải đèo bòng hai đứa con trai riêng của người vợ thứ hai, Ryan và Jess, vốn chẳng yêu quý gì cho cam ông bố dượng của chúng. Nhưng điều khiến Eric "chuyển nghề" từ bưu tá đi bộ sang "nhà du hành vũ trụ" lái xe điên cuồng trên đường không xuất phát từ cuộc sống u ám ấy, ông đau khổ vì vết thương lòng không thể khép miệng với Lily, người vợ thứ nhất, người mà ông suốt đời yêu quý nhưng lại phũ phàng bỏ bà và con gái để ra đi vì những lý do mà chính Eric cũng không thể lý giải nổi.

May mắn cho Eric, cuộc đời ông còn hai điểm tựa: bạn bè và bóng đá. Bạn bè của Eric cũng chỉ là những anh chàng bưu tá cục mịch nơi ngoại ô Manchester, họ thậm chí còn chẳng biết YouTube là "cái của khỉ gì" và gặp bất cứ khó khăn nào cũng phải đi ... mua sách hướng dẫn về để tham khảo, nhưng họ lại biết rất rõ thế nào là tình bạn chân chính và luôn cố gắng động viên Eric khốn khổ bằng tấm lòng chân chất của họ. Eric và bạn bè của ông còn có một điểm chung khác, họ đều là cổ động viên trung thành của Manchester United và "King Eric" - Eric Cantona, cầu thủ vĩ đại nhất trong lịch sử câu lạc bộ. Trong một lần chán đời ngồi hút cần sa, Eric Bishop đột nhiên thấy thần tượng Eric Cantona của mình xuất hiện trong ảo giác. Còn niềm vui nào hơn với cuộc đời u sầu của Eric khi ông được gặp thiên tài bóng đá mà ông thuộc lòng tới từng pha truyền bóng, từng cú sút, từng hành động ăn mừng (và đương nhiên cả cú "kungfu" nổi tiếng). Và chính Eric Cantona đã vực Eric Bishop dậy, giúp ông tìm lại được Eric của quá khứ - Eric vui vẻ, đẹp trai và nhảy cực kì điệu nghệ. Như một lẽ dĩ nhiên, giữa Eric và Lily, hai con người vốn vẫn còn nhiều tình cảm cho nhau sau mấy chục năm xa cách và thù hận, dần nhen nhóm những sợi dây gắn bó mà xúc tác chính là con gái Sam và đứa cháu Daisy.

Cuộc sống tưởng chừng đã có chút màu hồng của Eric lại một lần nữa bị đảo lộn khi thằng con lêu lổng Ryan của ông dính vào một băng gangster và bị chúng bắt phải cất giấu khẩu súng phạm tội ngay trong nhà của Eric. Vì khẩu súng quái ác này mà Eric bị bọn gangster cho ăn đòn rồi chuyển thẳng cái đoạn băng quay cảnh đó lên YouTube, tai hại hơn cảnh sát còn ập vào nhà Eric tìm súng ngay giữa buổi sum họp gia đình đầu tiên sau rất nhiều năm của Eric với Lily, Sam, Ryan, Jess và Daisy. Lily một lần nữa từ mặt Eric còn ba bố con ông phải sống trong cảnh nơm nớp lo sợ cả cảnh sát và lũ côn đồ. Liệu lần này đám bạn chất phác và Eric Cantona có giúp được Eric Bishop?

Thật lạ là trong tác phẩm này, Ken Loach - một đạo diễn thiên tả, lại tỏ rõ sự thích thú với Miloš Forman - đạo diễn chống Cộng hàng đầu, khi ông nhắc tới mấy lần những chi tiết của One Flew over the Cuckoo's Nest. Nhưng bộ phim mà tôi liên tưởng đến đầu tiên khi xem Looking for Eric lại là Fight Club, cũng là một nhân vật ảo ảnh thoát ra từ chính những suy nghĩ, xung đột bên trong con người nhân vật chính để rồi quay trở lại tác động biến nhân vật chính trở thành con người thực sự "sống" chỉ không chỉ đơn thuần "tồn tại". Nhưng nếu như cặp Norton-Pitt trong Fight Club sinh ra từ những bức bối, bản năng hoang dã thì cặp Eric-Eric lại sinh ra từ tình yêu (với bóng đá, với Lily) và bản chất hiền lành của Eric Bishop. Vì thế mà Looking for Eric, dù bắt đầu bằng tông màu ảm đạm không kém gì Fight Club, lại được phát triển theo hướng tươi sáng và vui nhộn đến bất ngờ. Ở đây phải nhắc tới yếu tố vui nhộn của phim, những chi tiết đượm màu bi kịch trong Looking for Eric được Ken Loach làm nhẹ đi một cách rất tài tình thông qua hình ảnh những anh chàng bưu tá-cổ động viên MU chất phác và thành thật, họ càng tỏ ra "nghiêm trọng" bao nhiêu thì người xem lại càng thấy thích thú, thư thái bấy nhiêu vì được chứng kiến những cư xử vừa hài hước nhưng cũng lại mang đậm tấm lòng của những người bạn thực sự dành cho nhau. Kịch bản của Looking for Eric cũng đơn giản hơn Fight Club rất nhiều, Ken Loach quả không hổ là "đạo diễn của giới bình dân", ông chọn cho Looking for Eric một nội dung rất gần gũi với những nhân vật rất bình thường và không hề dùng tới nút thắt mở bất ngờ hoặc các chi tiết kịch tính mà một đạo diễn khác sẽ thường sử dụng với cái nền nhân vật như Eric Bishop. Nhưng cũng không vì thế mà Looking for Eric trở thành một "feel-good movie", phim vẫn có tông màu hiện thực với những khó khăn, rắc rối, cảm xúc mà ai cũng có thể gặp một (hoặc nhiều) lần trong đời, khán giả dễ dàng tìm thấy một phần Eric trong chính con người mình hoặc chỉ đơn giản là đã từng yêu như Eric yêu Lily, từng có những người bạn thân thiết, chân thành như các anh chàng bưu tá Manchester.

Tất nhiên không thể quên chủ đề "bóng đá và tình yêu bóng đá" trong bộ phim này. Chắc chắn cả Ken Loach và Paul Laverty (tác giả kịch bản phim) phải thực sự yêu và am hiểu bóng đá mới có thể cho ra đời một tác phẩm mang đậm "triết lý bóng đá" như Looking for Eric. Những cổ động viên ruột của môn thể thao này hẳn sẽ phải cảm động khi được chứng kiến Eric Cantona - đội trưởng "thích triết lý" của MU, thể hiện những pha bóng mê hoặc của anh (đương nhiên) và đọc lại những câu nói nổi tiếng trong sự nghiệp của anh (bằng cả tiếng Pháp và tiếng Anh giọng Pháp) như "When the seagulls follow the trawler, it's because they think sardines will be thrown into the sea. Thank you very much." (nói sau vụ "đạp hooligan" nổi tiếng) hay "I'm so proud the fans still sing my name, but I fear tomorrow they will stop. I fear it because I love it. And everything you love, you fear you will lose." (nói sau khi từ giã sân cỏ). Looking for Eric tràn đầy những chi tiết về tình yêu bóng đá cuồng nhiệt, tình yêu của những người luôn lấy khẩu hiệu sống là: "You can change your wife, your house, your car, your politics, but you can never change your team!". Và Ken Loach còn đáng khâm phục hơn nữa khi ông truyền tải được đến khán giả một triết lý tưởng chừng đơn giản nhưng rất khó diễn giải: "Bóng đá là cuộc đời" - sân cỏ cũng như cuộc đời, anh muốn thành công trong trận đấu, anh phải mạo hiểm tấn công, anh muốn làm lại cuộc đời, anh phải mạo hiểm tự tay thay đổi vận mệnh. Có thể sẽ có người chê Looking for Eric không "thật", "tại sao Eric lại có thể thay đổi bản thân nhanh như thế?", "tại sao cuộc đời Eric lại xoay chuyển trong nháy mắt sau sự xuất hiện của King Eric?",... Đây lại là một điểm nữa khiến tôi ... thích thú bộ phim này của Ken Loach, vì Ken Loach nhìn bộ phim của ông hệt như cách các cổ động viên chân chính nhìn đội bóng yêu quý của mình. Họ có thể buồn bã, khóc lóc, thậm chí là chửi bới chính đội nhà khi phải chứng kiến một bàn thua, để rồi ngay sau đó lại gào thét như điên dại hay sẵn sàng ôm chầm lấy người bên cạnh như thể người thân thiết chỉ vì một bàn thắng. Tận đáy lòng mỗi cổ động viên luôn là tình yêu dành cho đội bóng của họ, và có lẽ tận đáy lòng Ken Loach ông cũng vẫn yêu quý cuộc sống và tầng lớp bình dân để sẵn sàng khắc họa họ một cách tốt đẹp nhất, đẹp tới mức hơi "không thật". Chủ đề này của Looking for Eric khiến tôi nghĩ đến một bộ phim rất hay khác cũng về bóng đá, Maradona by Kusturica của Emir Kusturica.

Eric Cantona có lẽ là sứ giả đầu tiên của giải Ngoại hạng Anh tại Việt Nam, và thế hệ người yêu thích Manchester United đầu tiên ở Việt Nam (trong đó có tôi) chắc chắn ai cũng yêu thích cầu thủ tài hoa nhưng cũng vô cùng nóng tính này. Đã từ lâu tôi không còn thích giải Ngoại hạng Anh nói chung, và đặc biệt là MU, nhưng xem Looking for Eric tôi lại thấy mình của một thời hào hứng với những cuộc đối đầu Cantona-Shearer hay buồn bã khi một MU-vắng King Eric thất bại trước Blackburn trong cuộc đua giành chức vô địch. Có lẽ vì Looking for Eric được làm ra để cho những người yêu bóng đá, và tôi tin là kể cả những người không yêu bóng đá khi xem bộ phim này cũng sẽ "phải" có tình cảm với môn thể thao vốn có "kịch bản" hấp dẫn hơn bất cứ bộ phim nào trong lịch sử điện ảnh này.

==

Phim có rất nhiều đoạn thoại hay mà người yêu thích bóng đá như tôi xem thấy rất thích, IMDb không có (IMDb sucks!) nên đành copy tạm ra đây:

Eric Bishop: All right. Sweetest moment ever?
Eric Cantona: It wasn't a goal.
Eric Bishop: It's gotta be a goal, Eric.
Eric Cantona: No.
...
Eric Cantona: It was a pass.
Eric Bishop: A pass?
Eric Cantona: Yeah.
...
Eric Bishop: What if he'd have missed?
Eric Cantona: You have to trust your teammates. Always. If not, we are lost.

hay:

Eric: You know what, Lily?
Eric: I'll always be grateful that you never turned her against me, you know.
Lily: To be honest, it hurt that she had so much fun with you.
Lily: Just didn't seem fair somehow.
Eric: Well, you got all the crap, didn't you? Homework. Complaints.
Eric: I just took her to see Cantona.
Lily: Yes and no.
Lily: You know something, I was so furious with you at first.
Lily: And then I got to thinking, "My God, what that man is missing."

Eric Cantona: La plus noble des vengeances, c'est de pardonner.
Eric Cantona: The noblest vengeance is to forgive.

==

Thế nào là cổ động viên chân chính?

Là thế này: