Chuyển thể từ vở kịch In Moonlight Black
Boys Look Blue (Những chàng trai da đen buồn bã dưới ánh trăng) của nhà biên
kịch mới nổi Tarell Alvin McCraney, Moonlight của đạo diễn Barry Jenkins là
ba lát cắt trong cuộc đời đầy biến cố của Chiron – từ nhóc “Little” nhỏ bé ít
nói (Alex Hibbert), tới cậu học sinh nhạy cảm Chiron (Ashton Sanders), và cuối
cùng là chàng thanh niên dạn dày với đời “Black” (Trevante Rhodes).
Không cha, “Little” lớn lên với người thân
duy nhất trong đời cậu là bà mẹ nghiện ngập Paula (Naomie Harris) trong cảnh
túng thiếu điển hình của cộng đồng da đen nghèo thành phố biển Miami miền Nam
nước Mỹ. Chẳng tìm thấy niềm vui ở nhà khi mà đến chiếc tivi độc nhất trong nhà
cũng bị bà Paula đem đi cầm cố, lại bị chúng bạn thường xuyên bắt nạt vì tính
tình dịu dàng chẳng đúng “chất” dân da đen, “Little” phải câm lặng chịu đựng sự
trớ trêu của số phận cho đến ngày cậu gặp được Juan (Mahershala Ali) – gã đàn
ông kiếm sống bằng nghề buôn ma túy nhưng lại có tính cách cao thượng hiếm có.
Có lẽ nhìn thấy ở “Little” hình bóng của chính mình ngày bé, Juan cùng cô bạn
gái xinh đẹp Teresa (Janelle Monáe) sẵn sàng dang rộng vòng tay che trở cho
“Little” và tiếp cho cậu bé nghị lực sống bằng tình yêu thương, sự trân trọng,
và những câu chuyện ý nghĩa về sự kiên cường của cộng đồng người Mỹ gốc Phi.
Juan cũng chính là người truyền cho “Little” tình yêu với biển cả qua những bài
học bơi trong làn nước ấm Vịnh Caribe dưới ánh trăng sáng. Bên cạnh Juan và
Teresa, “Little” còn tìm được người bạn thân đầu đời, đó là “Kev” (Jaden Piner)
gan góc – người đã giúp “Little” có đủ dũng cảm để đương đầu với lũ nhóc đầu gấu
đồng lứa.
Trong lát cắt thứ hai của Moonlight,
“Little” đã trở thành cậu thiếu niên Chiron mảnh khảnh và nhạy cảm như ngày
nào. Cái khí chất “chẳng giống người da đen mạnh mẽ” từng khiến Chiron bị lũ bạn
bắt nạt thủa nào hóa ra lại là có một lời giải thích hết sức đơn giản – Chiron
là người đồng tính. Sống giữa một cộng đồng nơi đồng tính luyến ái còn là điều
gì đó nhơ bẩn đáng xấu hổ, Chiron thực sự phải trải qua những năm tháng còn khó
khăn hơn thời thơ ấu khi bà Paula ngày càng chìm sâu trong cảnh nửa tỉnh nửa mê
của một con nghiện hạng nặng còn Juan đã rời xa cậu mãi mãi. Bên cạnh Chiron
lúc này chỉ còn Teresa và “Kev” – nay đã là cậu nhóc điển trai Kevin (Jharrel
Jerome). Thế chỗ cho Juan, Kevin trở thành người duy nhất Chiron có thể chia sẻ
vui buồn dưới ánh trắng bên bờ cát trắng Miami. Nhưng cái sự ẩm ương của tuổi mới
lớn lại khiến cuộc đời Chiron ngoặt sang một hướng hoàn toàn khác. Trong lát cắt
cuối cùng của Moonlight, người xem sẽ được thấy dấu ấn của một số phận chìm nổi
ấy in hằn lên khuôn mặt của cả Chiron – nay đã thành người thanh niên với cơ bắp
cuồn cuộn “Black” và những giấc mơ dang dở trong đời.
Trong vài năm trở lại đây đề tài xung đột
xã hội và sắc tộc với tâm điểm là cộng đồng người Mỹ gốc Phi đã trở thành một đề
tài ưa thích của Hollywood với những tác phẩm đề cập tới muôn mặt số phận người
Mỹ da màu, cũng như sự kìm kẹp đè nén mà họ phải chịu đựng xuyên suốt chiều dài
lịch sử nước Mỹ. Chuyển thể từ một vở kịch của tác giả da màu, do một đạo diễn
da màu dàn dựng, và có dàn diễn viên hoàn toàn da màu, chắc chắn khi tới rạp
nhiều người sẽ dự đoán Moonlight sẽ lại là một tác phẩm về cuộc đấu tranh đòi
quyền bình đẳng cho người da màu tại Mỹ. Quả thực bộ phim sử dụng bối cảnh
chính là cộng đồng ngập ngụa trong khốn khó, ma túy, và tội ác của những người
da màu tại thành phố nghỉ mát nổi tiếng Miami cùng những tác động của hoàn cảnh
sống ngặt nghèo ấy lên tuổi thơ và số phận của những đứa trẻ da đen nơi đây.
Nhưng với tác phẩm điện ảnh thứ hai trong sự nghiệp này, đạo diễn Barry Jenkins
đã vượt qua khỏi giới hạn của một bộ phim lấy đề tài xã hội thông thường khi số
phận của Chiron, của Kevin, của Juan có sức phổ quát rất lớn. Khi nhắc tới sự
xa lánh, khinh bỉ của xã hội dành cho những người đồng tính luyến ái, hẳn nhiều
khán giả sẽ nhớ ngay tới mối tình cay đắng của cặp đôi Ennis Del Mar (Heath
Ledger) và Jack Twist (Jake Gyllenhaal) trong Brokeback Mountain – tác phẩm
thuộc loại xuất sắc nhất về đề tài đồng tính trong lịch sử Hollywood với câu
chuyện cảm động về những người đi tìm lấy tình yêu, đi tìm lấy lẽ sống cho
chính bản thân mình. Moonlight cũng là một bộ phim như thế. Tuy Jack và Ennis
da trắng, Chiron và Kevin da màu, tuy Jack và Ennis yêu nhau đến cuồng say bất
chấp tất cả, tuy tình cảm giữa Chiron và Kevin chỉ là rung động đầu đời nhẹ
nhàng, trong sáng, nhưng Moonlight của Barry Jenkins vẫn đem lại cho người
xem sự xúc động và cảm giác đau xót về những cuộc đời với giấc mơ dang dở mà Lý
An đã từng làm được 12 năm trước với Brokeback Mountain. Nhờ vào cái ý tứ sâu
sắc hết sức điện ảnh ấy mà Moonlight có truyện phim liền mạch, dễ theo dõi, dễ
cảm thụ bất chập việc tác phẩm được chia thành ba phần cách biệt với những khoảng
lặng không âm nhạc, không lời dẫn và những câu hỏi không được giải đáp như chuyện
gì đã xảy ra với Juan, với Kevin, với Paula, và với chính Chiron giữa ba lát cắt
cuộc đời ấy.
Trong Thần thoại Hy Lạp, Chiron là vị Nhân
Mã được kính trọng bậc nhất nhờ tài năng, nhân cách, và công lao dạy dỗ các anh
hùng Hy Lạp. Chẳng có tài năng gì đặc biệt, nhưng Chiron của Moonlight cũng
có một tâm hồn hết sức trong sáng, vị tha với tình cảm chân thành không bao giờ
đổi thay dành cho những người thân thiết bất chấp sự vùi dập của phong ba bão
táp cuộc đời. Với sự chăm chút đến từng chi tiết nhỏ nhất của đạo diễn Barry
Jenkins xuyên suốt ba lát cắt của Moonlight, sẽ là không ngoa khi cho rằng
Chiron là một trong những nhân vật da đen đáng nhớ nhất của điện ảnh Hollywood
những năm gần đây và cũng là một trong những hình tượng nhân vật đồng tính luyến
ái được xây dựng đẹp đẽ nhất, gần gũi nhất của điện ảnh Mỹ đương đại. Không cần
gò ép nhân vật vào những bi kịch của bạo lực hay nước mắt, Barry Jenkins vẫn
khiến khán giả phải dõi theo từng bước đi trong đời của Chiron, phải nhói đau mỗi
lần phải chứng kiến tâm hồn trong sáng, nhạy cảm của Chiron bị tổn thương bởi định
kiến, bởi bất hạnh của cuộc đời. Tất nhiên thành công này của Moonlight có sự
đóng góp rất lớn của bộ ba Hibbert-Sanders-Rhodes – ba diễn viên được giao thể
hiện ba gương mặt của Chiron trong ba giai đoạn cuộc đời. Với Hibbert, đó là một
“Little” ngây thơ trong sáng, với Sanders, đó là một Chiron chập chững bước vào
đời, và với Rhodes, đó là một “Black” mạnh mẽ nhưng chưa bao giờ mất đi sự nhạy
cảm. Barry Jenkins đã rất tài tình khi quay riêng rẽ từng phân đoạn với bộ ba
diễn viên này và cũng không để họ tiếp xúc với nhau trong quá trình làm phim, bởi
vậy cách ứng xử và điệu bộ của Hibbert-Sanders-Rhodes trở nên hết sức khác
nhau, giúp tạo dựng rõ nét hơn tác động của những giấc mơ lần lượt tan vỡ đến
cuộc đời của Chiron từ tuổi thơ ấu đến khi trưởng thành.
Tuy “ánh trăng” của Moonlight phần lớn được
dành cho Chiron, nhưng điều đáng khen là đạo diễn Jenkins không vì thế mà bỏ
qua việc xây dựng hình ảnh, tính cách cho các nhân vật phụ xoay quanh cuộc đời
chàng trai đồng tính. Với một kịch bản không quá nhiều thoại nhưng rất chú trọng
tới từng cử chỉ, ánh mắt của từng nhân vật để họ có được chỗ đứng trong tâm trí
người xem, Moonlight đã hoàn toàn thành công trong việc tạo dựng nên những cuộc
đời riêng biệt, những hình ảnh riêng biệt cho tuyến nhân vật phụ như Teresa,
như Paula, như Juan bất chấp thời lượng xuất hiện hết sức hạn chế của các nhân
vật này. Dàn diễn viên không “sao” của Moonlight cũng xứng đáng một tràng vỗ
tay từ khán giả khi họ đã tận dụng được tối đa thời gian xuất hiện trên màn ảnh
để hóa thân vào các nhân vật, trong đó đáng nhớ nhất có lẽ là Mahershala Ali
trong vai Juan và André Holland trong vai Kevin tuổi trưởng thành.
Bất chấp kinh phí hạn hẹp 5 triệu USD của một
bộ phim độc lập, Moonlight còn có một điểm khác khiến khán giả phải ngưỡng mộ
đó là phần hình ảnh và âm nhạc vào loại đáng nhớ nhất của điện ảnh Hollywood
năm 2016. Tuy được quay bằng máy quay kỹ thuật số, nhưng với sự cộng tác của
nhà quay phim và bạn thân lâu năm James Laxton, Barry Jenkins đã tạo dựng cho Moonlight những góc quay rộng với màu sắc ấm áp gợi nhớ tới các bộ phim được
quay bằng phim điện ảnh truyền thống. Đối với mỗi lát cắt của Moonlight, tông
màu và độ tương phản của hình ảnh cũng được Laxton và Jenkins điều chỉnh để phản
chiếu sự thay đổi trong cuộc đời của Chiron, với những khung hình cuối cùng có
gam màu trầm buồn, u tối trái ngược hoàn toàn với sự tươi sáng của những giờ
phút khởi đầu bộ phim. Cũng như những thông điệp tế nhị, nhẹ nhàng không gượng
ép của kịch bản Moonlight, sự thay đổi về mặt hình ảnh của phim cũng được điều
chỉnh tinh tế, vừa đủ để khán giả thấy sự khác biệt giữa ba phần, nhưng cũng
không đột ngột đến mức cắt đứt mạch cảm xúc của tác phẩm. Hòa nhịp cùng sự ăn ý
giữa kịch bản và hình ảnh của Moonlight là phần nhạc phim hết sức ấn tượng của
nhạc sĩ Nicholas Britell với sự pha trộn sáng tạo giữa dòng nhạc đặc trưng cho
văn hóa da màu – hip hop và những bản nhạc cổ điển giúp tạo sức nặng tình cảm
cho Moonlight, đặc biệt là trong nửa đầu bộ phim.
Có thể nói Moonlight là một thành công trọn
vẹn về mặt nghệ thuật của điện ảnh Hollywood trong năm vừa qua, bộ phim hoàn
toàn xứng đáng với giải Quả Cầu vàng cho phim chính kịch hay nhất vừa giành được
cũng như vị thế ứng cử viên hàng đầu cho Giải Oscar phim hay nhất. Tuy nhiên,
điều đáng quý nhất của bộ phim là việc đạo diễn Barry Jenkins đã vượt qua được
những lo toan chủ đạo về sắc tộc, về tự do, về công bằng của dòng phim da màu để
chạm tới những suy nghĩ về nhân sinh quan, về thế giới quan mà bất cứ xã hội
nào, thời đại nào con người cũng vấp phải bất kể màu da, xuất thân của họ. Với Moonlight, thay vì khác thác những bi kịch, xung đột sắc tộc của xã hội Mỹ
đương đại, Barry Jenkins đã chia sẻ với khán giả một cách nhẹ nhàng, sâu lắng
những suy tư về cách bảo vệ sự trong sáng của các tâm hồn thơ bé trước định kiến
xã hội, về cách tìm thấy lẽ sống để vượt qua những sóng gió cuộc đời, vượt qua
những giấc mơ chẳng bao giờ thành hiện thực. Có lẽ ông muốn nói với họ rằng,
hãy nghĩ đẹp, và sống đẹp như ánh trăng sáng trên biển đêm, như Moonlight – một
trong những bộ phim đẹp nhất của điện ảnh 2016.
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire