Hacksaw Ridge (2016)

Trong lịch sử ngắn ngủi hơn ba thế kỷ tồn tại của nước Mỹ, có lẽ hiếm sự kiện nào tác động mạnh mẽ đến lòng yêu nước và tinh thần tự hào của người dân nơi đây như trận Trân Châu Cảng năm 1941 mở đầu cuộc chiến đẫm máu giữa Hoa Kỳ và Đế quốc Nhật trên Thái Bình Dương suốt những năm Thế chiến thứ hai. Là một quốc gia mới ngăn cách với phần còn lại của thế giới bằng hai đại dương bao la, nước Mỹ hiếm khi bị tấn công trực diện và người Mỹ cũng hiếm khi phải đổ máu trên chính mảnh đất quê hương mình. Bởi vậy nghe tin hơn 2000 đồng bào của mình phải bỏ mạng vì cuộc tấn công bất ngờ của Đế quốc Nhật, hầu như tất cả thanh niên Mỹ đều sẵn sàng tình nguyện nhập ngũ cầm súng đánh trả kẻ thù đến từ châu Á để bảo vệ tổ quốc. Nói là “hầu như tất cả” bởi vẫn có những trường hợp ngoại lệ như Desmond Doss (Andrew Garfield). Từ nhỏ đã thụ hưởng tinh thần bác ái của bà mẹ sùng đạo Bertha (Rachel Griffiths) và ác cảm với bạo lực từ ông bố Tom (Hugo Weaving) – người từng phải trải qua những năm tháng khủng khiếp trong các chiến hào châu Âu giai đoạn Thế chiến thứ nhất, Desmond mang trong mình niềm tin mãnh liệt vào Mười điều răn của Chúa trong đó nói rất rõ “Ngươi chớ giết người”. Vì đức tin tôn giáo của mình, Desmond Doss không thể cầm súng, và theo lẽ thường thì người không thể cầm súng rõ ràng không thể làm người chiến sĩ đứng trên mặt trận bảo vệ tổ quốc. Nhưng không chỉ là một tín hữu trung thành của Giáo hội Cơ Đốc Phục Lâm, Desmond còn là một người con yêu nước. Không thể ngồi yên chứng kiến cảnh bạn bè đồng lứa, trong đó có cả người em trai Hal Doss (Nathaniel Buzolic), lần lượt xung phong ra mặt trận, Desmond quyết tâm trở thành lính cứu thương để cứu người – thay vì giết người trên chiến trường với sự động viên và giúp đỡ của cô bạn gái y tá xinh đẹp Dorothy Schutte (Teresa Palmer). Nhưng ngay ngày đầu bước chân vào quân ngũ, Desmond đã nhận ra rằng những tính toán ngây thơ của mình hoàn toàn không thích hợp với hoàn cảnh gấp gáp của thời cuộc và suy nghĩ mã thượng nhưng đầy cứng nhắc của những người xung quanh anh, từ cấp chỉ huy như đại úy Glover (Sam Worthington) và trung sĩ Howell (Vince Vaughn) cho tới đồng đội như Smitty (Luke Bracey) hay Milt “Hollywood” (Luke Pegler). Chẳng thể lay chuyển quyết tâm “quái đản” không đụng vào súng ống của Desmond, cả đơn vị huấn luyện dùng đủ mọi cách, từ chế nhạo xỉ nhục, đánh đập, biệt giam, cho tới lôi anh ra tòa án binh để buộc Desmond phải xin giải ngũ và không trở thành “gánh nặng” của cả đơn vị trên chiến trường. Nhưng với lòng tin vào lời dạy của Chúa, vào tình yêu đất nước, và vào những người thân thiết như ông Tom, như cô vợ mới cưới Dorothy, Desmond vẫn vượt qua tất cả những sức ép về mặt thể xác và tinh thần đó để bước chân ra mặt trận thực hiện ước mơ cứu người-cứu nước của anh. Và chính tại nơi đây, tại hỏa ngục Hacksaw Ridge (Mỏm núi lưỡi cưa) trên đảo Okinawa nơi quân đội Mỹ phải dùng xương máu để giành giật lấy từng tấc đất từ tay những người lính Nhật chẳng còn gì để mất, Desmond sẽ có câu trả lời cuối cùng về giá trị thực sự của tinh thần bất bạo lực-vị nhân sinh của anh giữa nơi giết chóc là lẽ sống này. 

Hacksaw Ridge là câu chuyện có thật về Desmond Doss, người lính đầu tiên trong lịch sử quân sự Hoa Kỳ được trao Huân chương Danh dự - phần thưởng cao quý nhất cho thành tích chiến đấu trên chiến trường dù từ chối sử dụng bất cứ vũ khí sát thương nào vì lòng tin tôn giáo. Với một đề tài pha trộn giữa chất lịch sử và tôn giáo và bối cảnh đậm màu bạo lực như vậy, hẳn nhiều người không ngạc nhiên khi các nhà sản xuất của Hacksaw Ridge, cũng như người thân của vị anh hùng quá cố Desmond Doss đã đặt hết niềm tin vào Mel Gibson – ngôi sao hành động một thời của loạt phim Mad Max và Lethal Weapon nhưng cũng đồng thời là đạo diễn của các tác phẩm sử thi thành công cả về mặt nghệ thuật và thương mại như Braveheart (1995), The Passion of the Christ (2004), hay Apocalypto (2006). Các bộ phim do Gibson đạo diễn thường có điểm chung là sử dụng nền tảng lịch sử để làm nổi bật chất điện ảnh của các trận đánh và nhân vật đậm chất sử thi, cũng như lồng ghép các biểu tượng tôn giáo, đặc biệt là hình ảnh Đức Chúa Trời vào nội dung phim một cách tự nhiên nhưng đầy ý nghĩa. Với Hacksaw Ridge, một lần nữa Mel Gibson lại khiến khán giả phải thán phục với phong cách đạo diễn mạnh mẽ quen thuộc này. Tuy nửa đầu của tác phẩm có nhịp phim tương đối chậm và thiếu trọng tâm khi Gibson sử dụng một thời lượng đáng kể của phim để xây dựng hình ảnh “bất bạo lực” của Desmond Doss cũng như các nhân vật phụ xung quanh anh, trong nửa sau của Hacksaw Ridge người xem đã được chứng kiến một bữa tiệc thị giác đúng chất Mel Gibson với những cảnh chiến đấu máu lửa, bạo lực đến rợn người nhưng cũng lại thấm đầy chất anh hùng ca toát ra không chỉ từ Desmond mà còn từ các đồng đội của anh trên chiến trường. Điểm đáng nói nhất trong các trường đoạn chiến trận dài đến ghẹt thở của Hacksaw Ridge là việc Mel Gibson hoàn toàn không chủ tâm xây dựng binh sĩ Mỹ như các anh hùng hay những người lính Nhật bị dồn vào đường cùng như những con quỷ dữ. Vẫn còn đó là những hành động anh dũng của Desmond và đồng đội, vẫn còn đó là những pha giết người tàn ác vô nhân tính của lính Nhật, nhưng trên tất cả Hacksaw Ridge là một địa ngục nơi lẽ sống của mỗi người không phải tình yêu tổ quốc, không phải sự thù hận chế độ phát xít Nhật tàn bạo, mà chỉ đơn giản là ước muốn đến tột cùng của từng người lính mong được tồn tại, mong được thoát khỏi ngọn lửa hỏa ngục trên hòn đảo Okinawa xa xôi để được trở về với gia đình, được nhìn lại những gương mặt thân quen. Với nhiều người, ước muốn đó được chuyển hóa thành bạo lực, thành khát vọng “giết được càng nhiều càng tốt”, nhưng với Desmond, đức tin trong sáng nhưng vững bền vào Chúa đã giúp anh chuyển hóa ước muốn đó thành sức mạnh cứu người, thành khát vọng giật “thêm một người nữa” khỏi lưỡi hái tử thần, dù cho đó là đồng đội của anh hay thậm chí là những kẻ thù châu Á ở bên kia chiến tuyến. Thông điệp đậm chất nhân văn này của Hacksaw Ridge thực sự đã giúp bộ phim vượt khỏi khuôn khổ của một bộ phim chiến tranh yêu nước thông thường và hoàn toàn xứng đáng là tác phẩm đánh dấu sự trở lại của Mel Gibson sau 10 năm vắng bóng trên ghế đạo diễn.

Với truyện phim chân thực, nhiều ý nghĩa và tài đạo diễn xuất sắc của Mel Gibson, lẽ ra Hacksaw Ridge đã có thể trở thành ứng cử viên hàng đầu cho mùa giải thưởng điện ảnh 2016. Nhưng nửa đầu chậm rãi và dàn diễn viên không quá xuất sắc đã làm giảm đi phần nào sức nặng của bộ phim. Trong một năm được giao tới hai vai chính trong các tác phẩm lớn là Hacksaw Ridge của Mel Gibson và Silence của Martin Scorsese, “người nhện” Andrew Garfield đã không thực sự chứng tỏ được khả năng diễn xuất của mình khi anh tái hiện thành công điệu bộ vụng về và giọng nói đặc miền Nam đặc trưng của Desmond Doss nhưng lại không gây nhiều ấn tượng trong việc tạo dựng hình ảnh một Desmond Doss với niềm tin mãnh liệt vào tôn giáo, vào các giá trị trường tồn của chủ nghĩa bất bạo lực. Rất may cho Hacksaw Ridge là sự chắc tay của Mel Gibson trong các cảnh quay trên chiến trường với Garfield/Desmond là trung tâm, cùng phần hình ảnh xuất sắc của nhà quay phim Simon Duggan và nhạc phim cực kì ấn tượng của nhà soạn nhạc Rupert Gregson-Williams cũng đủ để người xem cảm nhận được chất anh hùng và lòng vị tha tới mức huyền thoại của Desmond Doss. Có một điều thú vị về Hacksaw Ridge là để được hưởng ưu đãi tài chính của chính phủ Úc – nơi quay phần lớn bối cảnh của phim, đội ngũ sản xuất và dàn diễn viên của tác phẩm chiến tranh về quân đội Mỹ này có rất nhiều người Úc. Đáng tiếc là trong số các gương mặt Úc của phim như Teresa Palmer trong vai cô người yêu và sau đó là vợ của Desmond, hay Sam Worthington và Luke Bracey trong vai các đồng đội của Desmond, chỉ duy nhất Hugo Weaving trong vai ông Tom bố của Desmond là thực sự để lại ấn tượng với hình ảnh của một người đàn ông với tâm hồn dị dạng vì di chứng chiến tranh tới mức phải sử dụng chính bạo lực để khỏa lấp đi sự căm ghét bạo lực. Với thời lượng khá dài tới 2 tiếng 9 phút và nhịp phim chậm rãi trong suốt nửa đầu tác phẩm, diễn xuất thiếu ấn tượng của dàn diễn viên Hacksaw Ridge quả thực là điều đáng tiếc nhất là khi so sánh bộ phim này với Apocalypto – bộ phim gần đây nhất do Mel Gibson đạo diễn, trong đó dàn diễn viên không tên tuổi, không sử dụng thoại bằng tiếng Anh những vẫn để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng khán giả.

Sau những bê bối về đời tư và phân biệt chủng tộc cách đây 10 năm, Mel Gibson gần như bị Hollywood tẩy chay và loại bỏ khỏi các bộ phim lớn. Chỉ còn xuất hiện trong các bộ phim hành động hạng B nhờ nhạt hoặc các vai khách mời với thời lượng xuất hiện chớp nhoáng, có lẽ nhiều người đã tưởng rằng Mel Gibson đã hoàn toàn trở thành một cái tên của dĩ vãng. Nhưng với Hacksaw Ridge, một lần nữa Gibson đã chứng tỏ cho khán giả, cho bạn đồng nghiệp Hollywood rằng tình yêu điện ảnh và ngọn lửa sáng tạo chưa bao giờ tắt bên trong con người từng một thời bị tàn phá bởi nghiện ngập và bi kịch cá nhân này. Thậm chí là những kinh nghiệp trong thập kỷ mất mát vừa qua của Mel Gibson dường như còn khiến bộ phim mới của ông có thêm chút gì đó nhân văn, chân thực mà các tác phẩm trước đây của ông, dù là những tuyệt tác điện ảnh mãn nhãn, không thực sự chú trọng. Bởi vậy, thành công của Hacksaw Ridge không chỉ là một tín hiệu tốt cho Mel Gibson trên con đường quay lại với hào quang điện ảnh, mà còn là một tin vui lớn cho những người yêu điện ảnh – những người muốn chứng kiến những câu chuyện lịch sử được kể lại một cách dữ dội nhất, bi tráng nhất, và chân thực nhất qua tài thể hiện của Mel Gibson.

====

Bài đã được biên tập trên Zing.