Thập niên 1950 và
đầu những năm 1960, điện ảnh và truyền hình Mỹ vẫn là thế giới của những ngôi
sao Hollywood “kiểu cũ” – những diễn viên có vẻ đẹp cổ điển rất sáng màn hình,
rất phù hợp với những vai diễn người hùng màn bạc, nhưng thường có khả năng diễn
xuất hạn hẹp và luôn xuất hiện “trăm vai như một” từ tác phẩm này qua tác phẩm
khác. Một trong những ngôi sao tiêu biểu như thế của Hollywood là Rick Dalton
(Leonardo DiCaprio). Dù trùng họ với một đảng cướp khét tiếng đầu thế kỷ 20 ở
Hoa Kỳ, nhưng Rick khiến người xem từ trẻ đến già phải mê đắm với hình ảnh tay
súng chuyên săn tội phạm
bị truy nã để lĩnh thưởng trong loạt phim truyền hình Bounty Law. Những năm
tháng danh vọng ấy không chỉ giúp Rick có đủ tiền sở hữu một dinh thự rộng lớn
trên những ngọn đồi nhà giàu nhìn xuống Los Angeles, mà còn giúp anh tìm được
người bạn, người cộng sự thân thiết Cliff Booth (Brad Pitt) – anh chàng cựu
binh với quá khứ bí hiểm luôn sẵn sàng “hứng đạn” cho Rick trên phim trường
trong vai trò diễn viên đóng thế các cảnh mạo hiểm (nói theo Cliff là carry the
load cho Rick), và cả ngoài đời thường trong vai trò tài xế-kiêm bạn tâm
giao-kiêm vệ sĩ.
Chìm ngập trong
khói thuốc lá và ánh hào quang tưởng chừng không bao giờ tắt, có lẽ Rick không
nhận ra rằng xã hội vẫn ngày một đổi thay, và Hollywood cũng không nằm ngoài
vòng quay đó. Thay thế cho những ngôi sao chỉ biết diễn cương, chỉ biết áp đặt
hình ảnh rất riêng của họ lên màn ảnh như Rick là một thế hệ diễn viên lao động
hết sức mình để nhập vai (method acting), để biến mất trong vai diễn như cô
bé Trudi Fraser (Julia Butters) – bạn diễn nhỏ tuổi của Rick trong loạt phim
cao bồi kiểu mới Lancer. Những diễn viên nhập vai một cách xuất sắc, cùng các
đạo diễn mới nổi với các đề tài mang đậm tính xã hội như Roman Polanski (Rafał
Zawierucha) – hàng xóm của Rick trong một dinh thự còn lộng lẫy nguy nga hơn
nhiều lần chính là làn sóng mới đã thổi hơi thở hiện đại, trẻ trung vào
Hollywood, biến Hollywood kinh điển mà Rick hết mực yêu quý trở thành một
Hollywood khác – Hollywood Mới (New Hollywood). Hollywood Mới không có chỗ cho
những diễn viên một màu, bởi thế người hùng màn bạc Rick dần phải làm quen với
những vai diễn phản diện “làm nền” cho các ngôi sao mới trẻ trung hơn, biết diễn
xuất hơn như James Stacy (Timothy Olyphant) – người hùng trung tâm của Lancer.
Và tất nhiên cùng với đó Cliff cũng không còn nhiều cơ hội trong các vai diễn
đóng thế, nhất là khi anh có một quá khứ khiến nhiều người phải e ngại và từng
gây rắc rối trên phim trường khi “cả gan” chê bai và gây sự với ngôi sao võ thuật
được công chúng yêu thích bậc nhất khi đó là Lý Tiểu Long (Mike Moh). Mất đi
vinh quang và những vai diễn, niềm hy vọng duy nhất còn lại của Rick là sự ủng
hộ từ những người yêu phim cũ như nhà sản xuất Marvin Schwarz (Al Pacino) – người
luôn động viên Rick hãy sang Roma để thử sức với dòng phim cao bồi “kiểu Ý” (Spaghetti
Western), còn với Cliff, là chú chó pit bull Brandy và những tác phẩm điện ảnh,
truyền hình cũ kĩ nhưng đủ để anh xem qua ngày đoạn tháng.
Chưa từng mơ tới
ngày sự nghiệp và cuộc sống lụi tàn dần theo sự đổi thay của xã hội và của
Hollywood, tất nhiên Rick và Cliff cũng không thể ngờ được rằng cuộc sống của cả
hai sẽ lại bị đảo lộn một lần nữa bởi sự xuất hiện của gia đình người hàng xóm
mới Roman Polanski và Sharon Tate (Margot Robbie). Polanski và Tate khiến khu
phố yên tĩnh nơi Rick trú ngụ bao năm trở nên náo nhiệt nhờ sự nổi tiếng của
chính cặp vợ chồng – một là đạo diễn đang lên với tác phẩm kinh dị gây tiếng
vang Rosemary’s Baby, còn một là gương mặt trẻ đẹp của những bộ phim gây xôn
xao dư luận như Valley of the Dolls và The Wrecking Crew, và nhờ vào những
vị khách nổi tiếng không kém mà cặp đôi này mời tới dinh thự của họ như Jay
Sebring (Emile Hirsch) – bạn trai cũ của Tate. Danh tiếng đôi khi cũng kéo theo
rắc rối, khi căn hộ của Polanski và Tate cũng lại lọt vào tầm ngắm của nhóm dị
giáo do Charles Manson (Damon Herriman) cầm đầu. Những tín đồ của Manson như “Squeaky”
Fromme (Dakota Fanning), như “Tex” Watson (Austin Butler), như “Pussycat” (Margaret
Qualley) tôn thờ lối sống từ bỏ vật chất tới mức sẵn sàng lục rác để kiếm ăn
qua ngày hay sống chung trong những căn hộ chật chội, bẩn thỉu trong trang trại
kiêm phim trường bỏ hoang của ông lão mù George Spahn (Bruce Dern). Với lối sống
đó, tất nhiên “Gia đình Manson” thù ghét những người giàu có, thành công như vợ
chồng Polanski-Tate. Liệu Rick và Cliff có bị “vạ lây” vì lý tưởng quái đản của
“Gia đình Manson”, hay không cần tới sự xuất hiện của những Pussycat, những
Squeaky thì cuộc sống của Rick, của Cliff cũng sẽ mờ dần trong bóng tối của một
Hollywood cũ đã đi vào dĩ vãng?
Nếu chỉ dựa trên
những cái tên nhân vật của Once Upon a Time in Hollywood (Ngày xưa ở
Hollywood), chắc hẳn nhiều khán giả cũng đã đoán ra rằng với tác phẩm mới nhất
này của mình, đạo diễn Quentin Tarantino đã quay trở lại với đề tài “viết lại lịch
sử” sau Inglourious Basterds (2009) – bộ phim giả tưởng về vụ ám sát thành
công Hitler, và Django Unchained (2012) – tác phẩm đưa người da đen từ vị thế
bị áp bức trong xã hội vẫn còn tệ nô lệ ở miền Nam nước Mỹ trở thành anh hùng
mã thượng kiểu cao bồi miền Tây – vai trò trước giờ Hollywood mới chỉ dành cho
các diễn viên da trắng. Với Ngày xưa ở Hollywood, câu truyện Quentin muốn viết
lại gần hơn với hiện tại – đó là vụ thảm sát Sharon Tate và những người bạn tại
ngôi biệt thự số 10050 đường Cielo do những tín đồ của Charles Manson gây ra
tháng 8 năm 1969. Nhưng cũng như Inglourious Basterds và Django Unchained, Ngày xưa ở Hollywood không chỉ là một “sự kiện lịch sử viết lại”, mà còn là một
lát cắt về quá khứ được nhìn qua lăng kính của một nghệ sĩ hết mực yêu điện ảnh.
Trung thành với phong cách “thập cẩm” kể từ những tác phẩm thời kỳ đầu như Pulp
Fiction (1994) hay Kill Bill (2003-2004), Quentin Tarantino lồng vào Ngày
xưa ở Hollywood rất nhiều cách thể hiện, rất nhiều chi tiết gợi nhớ đến những
dòng phim mà một thời chính Tarantino, cùng rất nhiều khán giả của ông vẫn hằng
yêu quý. Đó là hình ảnh những chàng cao bồi “kiểu cũ” trong các bộ phim của
John Ford, đó là những câu thoại và bộ phim “giả tưởng” nhắc nhớ đến bộ ba phim
cao bồi kiểu Ý Dollar Trilogy của Sergio Leone, đó là những thước phim và thậm
chí là bóng dáng của những ngôi sao tóc ngắn “kiểu Kim Novak” làm khán giả nghĩ
ngay đến dòng phim kinh dị - giật gân của Alfred Hitchcock và Roman Polanski, và
tất nhiên không thể kể tới hình ảnh đã đi vào huyền thoại của Lý Tiểu Long và
các tác phẩm võ thuật đã làm cả Hollywood mê đắm của ông.
Có lẽ sẽ phải mất
tới vài trang giấy chỉ để liệt kê những chi tiết liên quan đến lịch sử điện ảnh
trong Ngày xưa ở Hollywood, bởi tác phẩm mới nhất này của Quentin Tarantino
dường như được ông làm chủ yếu để chia sẻ với khán giả của mình tình yêu vô hạn
với điện ảnh, với lịch sử điện ảnh, với lịch sử Hollywood – những thứ đã tạo
nên thương hiệu, tạo nên danh tiếng, tạo nên phong cách riêng của Tarantino
trong suốt ba thập niên qua. Bởi vậy mà với những tín đồ của điện ảnh, chắc chắn Ngày xưa ở Hollywood sẽ là một kho báu để họ có thể khám phá từng khung hình,
từng câu thoại để tìm lại những dấu ấn của điện ảnh Hollywood trong quá khứ, để
thấy được Hollywood và xã hội nước Mỹ trong buổi giao thời những cuối thập niên
1960, đầu thập niên 1970 đã được phản chiếu lên phim ảnh thời kì này như thế
nào. Vô số chi tiết ẩn dụ nhắc nhớ điểm xuyết từ đầu đến cuối phim có thể là điểm
cộng với các “con mọt” điện ảnh, nhưng với công chúng muốn tìm những giờ phút
thư giãn, hẳn không phải ai cũng có thể tận hưởng nửa đầu của Ngày xưa ở
Hollywood bởi phim có nhịp độ khá chậm, không có quá nhiều sự kiện nổi bật hay
các trường đoạn hành động, đối thoại ngẫu hứng vốn thường được Quentin
Tarantino rải đều như trong Inglourious Basterds, Django Unchained, hay gần
đây nhất là The Hateful Eight (2015). Đặc biệt với những khán giả bên ngoài
nước Mỹ, không thực sự quan tâm tới lịch sử Hoa Kỳ trong giai đoạn rất nhiều biến
chuyển những năm 1960, 1970, thì nửa đầu Ngày xưa ở Hollywood thậm chí có thể
coi là một tác phẩm nhàm chán với quá nhiều góc máy đặc tả “kiểu Tarantino” – đặc
biệt là các cảnh quay lấy tâm điểm là … bàn chân nhân vật, trừ phi họ thực sự
chờ đón câu truyện được Quentin Tarantino viết lại cho vụ ác man rợ của “Gia
đình Manson” tháng 8 năm 1969.
Một trong những
điểm tạo nên sự khác biệt cho phong cách Tarantino đó là việc các bộ phim của
ông có phần thoại cực kì xuất sắc, với những câu thoại dí dỏm, lý thú nếu đặt
trong bối cảnh riêng của đoạn đối thoại, và lại mang tính dẫn dắt, ẩn dụ, kết nối
các phân đoạn, các nhân vật tưởng chừng chẳng có gì liên quan tới nhau. Trong Ngày xưa ở Hollywood, người xem sẽ bắt gặp rất nhiều những câu thoại như vậy
để rồi đi từ việc gật đầu tán thưởng với những câu thoại nhắc nhớ đến các bộ
phim nổi tiếng như Rosemary’s Baby tới chỗ phải “ngã ngửa” vì ngạc nhiên khi
thấy Quentin Tarantino kết nối những câu nói tưởng chừng bâng qươ đó với những
trường đoạn quan trọng trong phim. Cũng chính qua những câu thoại “vô thưởng vô
phạt” nhưng thực ra hết sức ý nhị đó, Quentin Tarantino cũng đã minh hoạ được một
Hollywood nói riêng và xã hội nước Mỹ nói chung trong những năm có rất nhiều
mâu thuẫn, rất nhiều xung đột tiềm ẩn, nơi các diễn viên da trắng vẫn còn phân
biệt chủng tộc một cách thậm tệ với những người da màu, người Mexico, nơi trẻ
con lớn lên cùng những bộ phim đầy ắp các cảnh quay bạo lực hay khói thuốc lá. Đặc
biệt nhất là việc tuy là lá thư ngỏ lời yêu quý đến Hollywood của quá khứ,
nhưng qua những câu thoại do chính tay ông viết nên, Quentin Tarantino cũng lại
ngầm chỉ trích, châm biếm những mặt trái của Hollywood như vết nhơ lạm dụng
tình dục trẻ em của chính Roman Polanski, sự gian dối của những ngôi sao sẵn
sàng quảng cáo thuốc lá dù biết thứ sản phẩm độc hại này đang huỷ hoại sức khoẻ
của chính họ, và thậm chí là hành xử có phần hợm hĩnh trên phim trường của các
tên tuổi lớn. Từ những phút đầu tiên cho tới tận những khung hình cuối cùng,
Quentin Tarantino động tới đủ mọi khía cạnh của Hollywood qua cách nhìn, quan
điểm của ông mà chẳng ngoại trừ bất cứ ai, bất cứ chủ đề nào dù cho đó là những
huyền thoại được nhiều người trân trọng như Lý Tiểu Long. Chính phân đoạn mô tả
Lý Tiểu Long trên phim trường lại gây nên tranh cãi lớn nhất trong một tác phẩm
đề cập tới một trong những tội ác gây chấn động nhất ở Hollywood – vụ giết hại
Sharon Tate của các tín đồ “Gia đình Manson”. Với những người tôn thờ ngôi sao
võ thuật họ Lý hay người thân của ông như con gái Lý Hương Lan thì Quentin
Tarantino đã cố tình xúc phạm, hiểu sai hình ảnh của nam diễn viên quá cố. Về
phần mình, Tarantino lại cho rằng ông chỉ mô tả đúng những gì đã được đọc, được
nghe về Lý Tiểu Long để làm bức tranh về một Hollywood-của-quá-khứ của ông được
đầy đủ, đa sắc hơn. Bên nào cũng có lý của họ, nhưng với người yêu điện ảnh, những
tranh cãi đó chỉ càng nói nên một điều rằng Ngày xưa ở Hollywood đã thực sự
chạm tới những gì được coi là mang tính đại diện về một thời dĩ vãng của
Hollywood. Ở thời buổi phim “tiền truyện-hậu truyện”, thời buổi phim siêu anh
hùng, thời buổi “phim làm lại”, có mấy ai dám bỏ trí tuệ, công sức, và thời
gian để tạo nên một tác phẩm chỉn chu – dù cho có nhiều tranh cãi, mới mẻ - dù
“học” rất nhiều từ những nghệ sĩ, bộ phim đi trước, để dành riêng cho những người
yêu điện ảnh như Quentin Tarantino với Ngày xưa ở Hollywood?
Một điểm sáng
không thể không nhắc tới khác của Ngày xưa ở Hollywood đó là diễn xuất xuất sắc
của Leonardo DiCaprio. Hoàn toàn khác với sự nham hiểm của tay chủ nô miền Nam Calvin
J. Candie trong Django Unchained, Rick Dalton của DiCaprio trong Ngày xưa ở
Hollywood là hình ảnh của một ngôi sao điện ảnh sắp hết thời với cách nhìn đời
đầy bi quan sau những trải nghiệm về những góc sáng và tối của Hollywood, vừa
tuyệt đối thờ ơ với những biến đổi thực sự của xã hội và của chính Hollywood
đang diễn ra bên ngoài những phim trường, bên ngoài những trang kịch bản vốn là
cuộc sống bao nhiêu năm của người hùng điện ảnh với cái họ tướng cướp. Với tài
năng của mình, DiCaprio đã đem tới cho khán giả một Rick Dalton với rất nhiều
cung bậc cảm xúc, với cách phản ứng hết sức khác nhau với thực tại khắc nghiệt
của một ngôi sao hết thời. Số phận của Rick Dalton trong Ngày xưa ở Hollywood vừa là bi kịch của một nhân tố chậm thay đổi khi làn sóng của một Hollywood Mới
vị-nhân-sinh đột ngột ập tới, vừa là câu truyện lãng mạn pha chút hài hước của
một tâm hồn luôn yêu điện ảnh, luôn hết mình vì điện ảnh, luôn muốn sống mãi
trong không khí của một Hollywood-vị-nghệ-thuật. Khi so sánh với DiCaprio, các
ngôi sao khác như Brad Pitt trong vai Cliff Booth, Margot Robbie trong vai
Sharon Tate, hay ngôi sao gạo cội Al Pacino trong vai diễn nhỏ Marvin Schwarz
có phần bị lép vế tuy rằng cách xây dựng nhân vật dày dặn, chu đáo của Quentin
Tarantino cùng tài năng của những cái tên lớn này vẫn giúp Cliff, giúp Tate,
giúp Schwarz trở thành những phần không thể tách rời để tạo nên một Hollywood rất
riêng, một Hollywood-của-ngày-xưa.
Không phải là một tác phẩm hoàn hảo, nhưng không ai có
thể phủ nhận được rằng Ngày xưa ở Hollywood là một lá thư chân thành và đặc sắc
của Quentin Tarantino gửi tới khán giả để chia sẻ tình yêu của ông với điện ảnh
nói chung và với Hollywood ở buổi giao thời giữa làn sóng cũ và làn sóng mới. Quentin
Tarantino đã nhiều lần khẳng định rằng mình sẽ chỉ làm 10 phim trước khi “rửa
tay gác kiếm”, có lẽ vì vậy mà ở bộ phim áp chót này, Tarantino thực sự muốn dựng
nên một tác phẩm riêng cho bản thân mình, bất chấp việc tác phẩm đó có chứa đựng
quá nhiều chi tiết ẩn dụ và có nhịp phim tương đối chậm không hẳn đã hấp dẫn với
người xem phim đại chúng. Nhưng với rất nhiều những khán giả khác đã chia sẻ
tình yêu điện ảnh với Quentin Tarantino trong suốt mấy thập niên vừa qua, chắc
chắn họ sẽ cảm và thấm được câu truyện cổ tích-mà-không phải là cổ tích trong Ngày xưa ở Hollywood.
======
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire