A revision to honor the memory of Ringo Lam (December 8, 1955 - December 29, 2018). The original review.
Thập niên 1980 được coi là thời kỳ hoàng kim của điện ảnh Hồng Kông với rất nhiều tác phẩm điện ảnh và tên tuổi nghệ sĩ đáng nhớ của đủ mọi dòng phim từ hành động, kiếm hiệp, tâm lý xã hội, hài, kinh dị, và thậm chí là cả phim cấp III. Tuy thành công trên nhiều mặt và lôi cuốn sự chú ý của công chúng, đặc biệt là công chúng châu Á, nhưng điện ảnh xứ Cảng Thơm gây tiếng vang ở tầm quốc tế và gây ảnh hưởng tới giới làm phim Hollywood và thế giới chủ yếu qua dòng phim hành động, đặc biệt là thông qua các tác phẩm của bộ đôi đạo diễn-giám chế Từ Khắc và Ngô Vũ Sâm. Trẻ tuổi hơn Từ và Ngô, có sự nghiệp ngắn ngủi hơn hai bậc đàn anh, nhưng được coi là có dấu ấn không kém đối với dòng phim hành động Hồng Kông thập niên 1980 là Lâm Lĩnh Đông (Ringo Lam). Ảnh hưởng này của Lâm Lĩnh Đông có được phần nhiều là bộ phim Long hổ phong vân (City on Fire, 1987) – một trong những tác phẩm đáng nhớ nhất trong lịch sử điện ảnh Hồng Kông.
Long hổ phong vân là câu truyện về Cao Thu (Châu Nhuận Phát), một đặc cảnh chuyên được giao nhiệm vụ thâm nhập các băng đảng xã hội đen của Hồng Kông. Quá chán nản với công việc nội gián vừa hiểm nguy vừa đòi hỏi cách hành xử hai mặt, lại mong muốn được sớm lập gia đình với người bạn gái A Hồng (Ngô Gia Lệ), Cao Thu cố gắng tìm mọi cách từ bỏ công việc cảnh sát chìm này. Tuy nhiên, sau khi một cảnh sát chìm khác (Từ Cẩm Giang) bị bại lộ danh tính khi đang điều tra một vụ cướp trang sức và bị bọn tội phạm sát hại, thượng cấp của Cao là thanh tra Lưu (Tôn Việt) đã thuyết phục Cao Thu thực hiện phi vụ nội gián cuối cùng - luồn vào hàng ngũ một băng cướp để moi thông tin về kế hoạch đánh cướp của chúng nhờ đó giúp cảnh sát bắt được băng cướp đồ trang sức này ngay tại trận. Bằng kinh nghiệm lâu năm, cuối cùng Cao Thu cũng thâm nhập được băng đảng của A Hổ (Lý Tu Hiền). A Hổ khét tiếng là tay anh chị cộm cán, từng thẳng tay giết cảnh sát để yểm trợ đồng bọn. Nhưng càng nằm vùng trong băng đảng của gã, Cao Thu càng nhận ra rằng A Hổ là một tay giang hồ "thứ thật", trọng nghĩa khí và quan tâm chân thành đến đàn em - điều mà chính cấp trên của Cao Thu, những cảnh sát "thứ thật", lại không hề có đối với một điệp viên nằm vùng như Cao Thu. Thật ngược đời khi tuy là cảnh sát, Cao Thu lại chỉ tìm được duy nhất một người ủng hộ từ lực lượng của mình là thanh tra Lưu, một sĩ quan đã già và luôn bị lấn áp bởi tay thanh tra trẻ tuổi họ Trần (Trương Diệu Dương). Thêm vào đó, cuộc sống riêng tư của Cao cũng gặp rắc rối khi A Hồng bày tỏ rằng cô không thể chịu đựng được cuộc sống hai mặt của người bạn trai. Chiếm được lòng tin của A Hổ, dần tiến đến mục tiêu phá án khi băng cướp của gã chuẩn bị tiến hành một phi vụ lớn, nhưng Cao Thu dần nhận ra rằng anh đang đứng trước một lựa chọn sinh tử - hoặc quay lưng lại với tình nghĩa chân thành mà A Hổ dành cho mình để đưa băng cướp vào cái bẫy giăng sẵn của cảnh sát, hoặc theo A Hổ đến cùng để rồi vi phạm nhiệm vụ mà mình được giao.
Long hổ phong vân sử dụng mô-típ nổi tiếng của phim hình sự Hồng Kông - cảnh sát làm nội gián phải đứng trước tình huống khó xử về mặt đạo nghĩa là làm thế nào để vừa hoàn thành nhiệm vụ để bảo toàn chữ “trung”, vừa đáp lại được tình huynh đệ sống chết có nhau của những “người anh em” trong băng đảng để bảo toàn chữ “nghĩa”. Nhắc tới mô-típ này, nhiều khán giả sẽ nghĩ ngay tới những tác phẩm nổi tiếng khác của điện ảnh Hồng Kông như Lạt thủ thần thám (Hard Boiled, 1992) của Ngô Vũ Sâm (trong đó Lương Triều Vỹ được giao vai cảnh sát nội gián tương tự vai Cao Thu của Châu Nhuận Phát) và Vô gián đạo (Infernal Affairs, 2002) của Lưu Vỹ Cường (bộ phim vẫn với Lương Triều Vỹ trong vai cảnh sát nội gián). Lưu Vỹ Cường chính là nhà quay phim của Lâm Lĩnh Đông trong Long hổ phong vân, có lẽ vì vậy “Vô gián đạo” có một số chi tiết kịch bản khá tương đồng với tác phẩm của đạo diễn họ Lâm. Tuy vậy, nếu so sánh với Vô gián đạo thì nhìn chung kịch bản của Long hổ phong vân chưa thể coi là mang tính đột phá với cấu trúc tuyến tính truyền thống của dòng phim hành động Hồng Kông và có không nhiều những nút thắt mở để thu hút khán giả. Để bù đắp cho điểm yếu về kịch bản, Lâm Lĩnh Đông đem tới cho Long hổ phong vân thế mạnh lớn nhất của ông - những cảnh quay hành động hoành tráng, mang tính biểu tượng cao, đồng thời luôn giữ được nhịp phim dồn dập, cuốn hút mà không cần nhờ tới những "kĩ xảo" về mặt kịch bản. Nhịp phim nhanh, được đẩy dần lên cho tới trường đoạn cao trào đã giúp Long hổ phong vân hoàn toàn lôi cuốn khán giả khi tác phẩm này tránh được những phút bi luỵ không đáng có mà một đạo diễn non tay hơn sẽ rất dễ mắc phải nếu tập trung quá nhiều vào việc khai thác quan hệ giữa Cao Thu và A Hồng.
Đóng góp đáng kể vào thành công của Long hổ phong vân là diễn xuất tưng tửng nhưng đầy cuốn hút của Châu Nhuận Phát, anh vừa tỏ ra mình là một tay xã hội đen hạng bét lêu lổng, cợt nhả, lại vừa thể hiện được rằng đằng sau cái mặt nạ "nham nhở" đó là một cảnh sát, đúng hơn là một con người biết trân trọng sứ mệnh được giao và cả nghĩa khí theo kiểu giang hồ. Gây ấn tượng không kém Châu là Lý Tu Hiền – diễn viên “chuyên trị” vai thanh tra cảnh sát nhưng vẫn chứng tỏ được tài năng trong vai tay trùm A Hổ tàn bạo nhưng trọng nghĩa khí. Cao Thu và A Hổ chính là trung tâm của những cảnh hành động mang tính hình tượng rất cao của “Long hổ phong vân” mà sau này nhiều đạo diễn Hollywood nổi tiếng đã gần như áp dụng y nguyên cho các bộ phim hành động của họ. Đó là cảnh đấu súng tay ba mà sau này Quentin Tarantino sử dụng cho Reservoir Dogs (1992), hay hình ảnh đạn xuyên qua vách tôn tạo những lỗ hổng kiểu “thiên hà” cho ánh sáng lọt vào mà sau này Luc Besson lặp lại trong tác phẩm đáng nhớ Léon: The Professional (1994). Tất nhiên, nhiều phim hành động kiểu truyền thống khác của Hồng Kông cũng cố gom hết các yếu tổ "ấn tượng" như vậy vào một tiếng rưỡi phim (thời lượng trung bình của hầu hết phim Hồng Kông) nhưng kết hợp một cách thành công, tránh được những lỗi ngớ ngẩn về quay phim, dựng phim thì có lẽ không ai bằng được Lâm Lĩnh Đông và Ngô Vũ Sâm.
Kể từ năm 1992 trở lại đây, Quentin Tarantino luôn được coi là một trong những đạo diễn hàng đầu của Hollywood. Sự nghiệp dày dặn, được nhiều người nể phục này của Tarantino được mở đầu một cách vang dội bằng tác phẩm hành động kịch tính với cá tính rất riêng Reservoir Dogs. Nhưng với nhiều người hâm mộ điện ảnh Hồng Kông, Reservoir Dogs chẳng qua chỉ là một phiên bản “bắt chước” hay “làm lại của “Long hổ phong vân”. Quả thực hai tác phẩm này có một vài phân cảnh giống nhau, và nếu áp đặt một cách khiên cưỡng thì người ta cũng có thể nói rằng hình tượng cảnh sát nội gian Cao Thu cũng được Tarantino “xào” lại cho Reservoir Dogs. Tuy nhiên, cách thực hiện, ý tưởng phim của hai tác phẩm hoàn toàn khác nhau, và việc gom chung hai phim làm một như vậy không chỉ làm giảm giá trị cho phong cách làm phim nhiều thoại, nhiều nút thắt mở của Quentin Tarantino, mà cũng làm giảm giá trị của cả phong cách phim hành động rất riêng của Lâm Lĩnh Đông vốn tập trung vào nhịp phim và hành động hoành tráng.
Long hổ phong vân đem lại cho Lâm Lĩnh Đông thành công lớn về thương mại và nghệ thuật khi bộ phim vừa gây tiếng vang trên thị trường vừa đem lại cho Lâm giải thưởng đạo diễn xuất sắc nhất tại Giải thưởng Điện ảnh Hồng Kông năm 1987. Sau tác phẩm này, Lâm Lĩnh Đông còn cho ra đời nhiều bộ phim Phong vân (On Fire) khác như Giam ngục phong vân (Prison on Fire, 1987), Học giáo phong vân (School on Fire, 1988) và gần đây nhất là Trùng thiên hoả (Sky on Fire, 2016) nhưng không tác phẩm nào đạt tới được thành công của bộ phim gốc. Lâm Lĩnh Đông cũng từng thử sức ở Hollywood khi ông hợp tác với ngôi sao phim hành động người Bỉ Jean-Claude Van Damme trong các tác phẩm không mấy thành công là Maximum Risk (1996) và Replicant (2001). Ngay cả tác phẩm được coi là thành công bậc nhất của Lâm Lĩnh Đông cho tới trước khi ông qua đời vào ngày 29 tháng 12 năm 2018 vừa qua là bộ phim hành động “tinh tuyền” Cao độ giới bị (Full Alert, 1997) cũng chưa thể sánh ngang với Long hổ phong vân về mức độ lôi cuốn khán giả. Tuy nhiên có lẽ Lâm Lĩnh Đông cũng chẳng buồn, vì đời làm điện ảnh thường chỉ có một đỉnh cao duy nhất, và nếu cái đỉnh cao ấy là một tác phẩm “phải xem” đối với bất cứ ai yêu điện ảnh Hồng Kông, yêu phim hành động như Long hổ phong vân thì cũng đã là quá đủ để đạo diễn họ Lâm tự hào.
=====
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire