Steve Jobs (2015)

Steve Jobs có lẽ là một trong những nhân vật nổi tiếng nhất của làng công nghệ thông tin Thế giới, người đã biến Apple trở thành công ty quyền lực hàng đầu với những sản phẩm mang tính cách mạng như Macintosh, iPod, iPhone, hay iPad. Việc ông mất sớm ở tuổi 58 vì căn bệnh ung thư quái ác khi vẫn còn rất nhiều dự định và kế hoạch dang dở càng khiến cuộc đời ông trở thành mỏ vàng của các tác phẩm văn học và điện ảnh. Tuy không phải bộ phim tiểu sử đầu tiên về Steve Jobs, nhưng với những tên tuổi lớn như đạo diễn Danny Boyle hay các diễn viên Michael Fassbender và Kate Winslet, Steve Jobs của hãng Universal được trông đợi là tác phẩm đầu tiên của Hollywood thực sự khắc họa được hình ảnh huyền thoại của người sáng lập Apple. 

Tác giả kịch bản của Steve Jobs là Aaron Sorkin, nhà biên kịch hàng đầu của cả điện ảnh và sân khấu Mỹ với những tác phẩm nổi tiếng như A Few Good Men, Moneyball và A Social Network (bộ phim đã đem về cho Sorkin tượng vàng Oscar cho kịch bản chuyển thể xuất sắc nhất). Tạo dựng tên tuổi cho mình từ sân khấu kịch Broadway, kịch bản điện ảnh do Sorkin chấp bút mang nhiều chất kịch – đậm đặc thoại với những cảnh quay dài mô tả các nhân vật đi lại và đối thoại (“walk and talk”). Trung thành với phong cách của mình, Sorkin xây dựng kịch bản Steve Jobs với cấu trúc ba hồi tái hiện lại ba thời điểm quan trọng trong sự nghiệp của Steve Jobs, khi ông giới thiệu ra công chúng ba sản phẩm mang tính bước ngoặt của ngành công nghệ thông tin – Macintosh năm 1984, NeXT “Cube” năm 1988, và iMac năm 1998. Nhưng khác với bố cục “thiết lập-phát triển-hạ màn” thông thường của một vở kịch ba hồi, ba hồi của Steve Jobs thoạt nhìn có phong cách và nội dung không có nhiều điểm khác biệt – cùng là những cảnh quay dài mô tả Jobs đi lại, nói chuyện trong không khí dồn dập căng thẳng và bối cảnh ngổn ngang của những giờ phút cuối cùng trước khi công bố sản phẩm, cùng là những cuộc đối thoại đầy kịch tính và bất đồng giữa Jobs và những người hết mực yêu quý ông nhưng cũng không tài nào hiểu được khí chất bất khoan nhượng của Jobs. Nhưng nếu nghiền ngẫm từng câu thoại của Jobs, người xem sẽ cảm nhận được sự thay đổi của ông qua hai thập kỷ, từ một ngôi sao mới nổi, ngang tàng của làng công nghệ tới một vị thủ lĩnh thâm trầm nhưng chưa bao giờ hết nhiệt huyết. Chính bởi thế, tuy chỉ là ba lát cắt mỏng trong cuộc đời nhiều sóng gió của Steve Jobs, nhưng bộ phim đã đem lại cho khán giả một bức tranh hết sức sống động về cuộc đời và suy nghĩ của người đồng sáng lập Apple, điều mà bộ phim tiểu sử đầu tiên về ông – Jobs (2013) đã không làm được. 

Có lẽ công chúng đã rất quen thuộc với những buổi giới thiệu Macbook, iPhone, iPad của Steve Jobs hay bài nói chuyện “Stay Hungry, Stay Foolish” (Hãy mãi khát khao, hãy mãi dại khờ) của ông tại Đại học Stanford năm 2005 khi Jobs thôi miên người tham dự bằng ánh mắt sắc sảo, phong thái tự tin, và tầm nhìn vượt xa những đối thủ đương thời. Nhưng với Steve Jobs, khán giả lại được thấy một Jobs khác – một Steve Jobs bảo thủ với niềm tin vô hạn vào bản thân bất chấp mọi lời khuyên hợp lý của đồng nghiệp, một Steve Jobs khôn ngoan sẵn sàng dùng mọi mưu mẹo để lôi kéo công chúng đến với sản phẩm của mình, và quan trọng hơn cả, một Steve Jobs phải cúi đầu thất bại khi niềm tin của ông không được công chúng đáp lại, khi những câu nói đầy cay nghiệt của ông dành cho những người thân thiết gần gũi nhất khiến họ phải quay lưng lại với Jobs. Một trong những bê bối lớn nhất trong cuộc đời Steve Jobs đó là việc ông – một đứa trẻ lớn lên không biết mặt bố đẻ - chối bỏ trong nhiều năm người con gái ruột Lisa. Không những không né tránh chi tiết này, trái lại “Steve Jobs” lại dành rất nhiều thời gian cho những cuộc đối thoại giữa Jobs và Lisa – những thời khắc có lẽ là cảm động nhất của cả bộ phim. Đó là những cuộc đối thoại của hai nửa đối lập, một bên là Lisa ngây thơ nhưng cũng lại hết sức tinh tế, kín đáo trong cách thể hiện tình cảm của mình với người bố vô tâm, còn bên kia là Jobs lọc lõi, tính toán nhưng hoàn toàn “dại khờ” trong tư cách một người bố, hoàn toàn không hiểu rằng sự quan tâm về mặt vật chất, lý trí mà ông dành cho Lisa không thể thay thế được sự thiếu vắng tình cảm trong những năm cô bé phải sống không cha. Nhờ những cuộc đối thoại với Lisa mà người xem được thấy một Steve Jobs, dù xấu xí đi phần nào vì cái cách ông từ chối con gái, nhân văn hơn, “người” hơn hình ảnh của một Jobs-thần tượng khi đối xử với đồng nghiệp, bạn bè. Có lẽ lòng tin quá mức vào tầm nhìn vượt thời đại và sự ích kỷ dành cho giấc mơ lớn của sự nghiệp đã đẩy Jobs xa rời khỏi những cảm xúc bình thường của tình bạn, đã khiến ông trở nên xa lạ, tàn nhẫn ngay cả với những người bạn thân thiết như “Woz” Wozniak (đồng sáng lập Apple với Steve Jobs), Sculley (người được chính Jobs mời về làm tổng giám đốc Apple), hay Hertzfeld (người giúp Jobs phát triển thế hệ đầu tiên của Macintosh). 

Càng trên đỉnh cao, càng cô đơn, đạo diễn Danny Boyle và biên kịch Aaron Sorkin đã rất thành công trong việc làm nổi bật sự cô độc của “Mặt Trời” Jobs, người tự cho mình là John Lennon, là nhạc trưởng, với những “hành tinh” xoay quanh ông, những người ông cho là “Ringo Starr của John Lennon”, “nhạc công của dàn nhạc”. “Cầu nối” duy nhất giữa Steve Jobs với thực tại có lẽ là Joanna Hoffman, trợ lý tin cẩn của Jobs, người được đồng nghiệp ở Apple bình chọn là “người duy nhất đương đầu được với Steve Jobs” và cũng là người phụ nữ duy nhất đủ bình tĩnh và sáng suốt để kéo Jobs lại gần với Lisa. Chỉ có Hoffman mới có thể thốt lên được những câu thoại có lẽ là đẹp nhất, chính xác nhất về Steve Jobs như: “I love that you don't care how much money a person makes, you care what they make.” (“Tôi yêu quý anh bởi anh không quan tâm tới việc người ta kiếm được bao nhiêu tiền, mà là người ta làm được ra cái gì.”). Nhưng chính Hoffman cũng không thể hiểu những suy nghĩ trong đầu Steve Jobs, không thể lý giải được tại sao Jobs lại theo đuổi những ý tưởng điên rồ bị dự báo là sẽ chắc chắn thất bại. Và người xem sau khi chứng kiến cả ba hồi trong cuộc đời Jobs hẳn cũng sẽ phải thừa nhận rằng họ chẳng hiểu thêm gì nhiều về con người, về suy nghĩ Steve Jobs từ bộ phim. Theo cách đó, liệu một bộ phim tiểu sử như Steve Jobs đã thất bại khi không thực hiện được sứ mệnh của mình là giúp người xem hiểu thêm về nhân vật? Theo tôi là không, bởi cái cách Jobs có được tầm nhìn cách mạng sẽ mãi là huyền thoại, bởi tính cách và suy nghĩ thực sự của Jobs – vốn không ai nắm bắt được hoàn toàn kể cả khi ông còn sống sẽ mãi là một câu hỏi bỏ ngỏ, nhưng ít nhất Steve Jobs đã đưa đến cho khán giả một Jobs-của-hiện-thực với những cảm xúc, đam mê hết sức “con người”.    

Một bộ phim tiểu sử muốn thành công nhất định phải có một dàn diễn viên xuất sắc, rất may mắn cho Steve Jobs là hầu như mọi diễn viên trong phim đều đã để lại dấu ấn riêng cho mình. Vốn bị hoài nghi vì có bề ngoài khác khá xa so với Steve Jobs, Michael Fassbender đã một lần nữa cho thấy rằng anh xứng đáng là một trong những diễn viên thực lực nhất hiện nay ở Hollywood. Tuy tạo hình nhân vật của Fassbender không thể khỏa lấp thực tế rằng anh không giống Steve Jobs (nhất là khi so sánh với Ashton Kutcher – người thủ vai Steve Jobs trong Jobs), nhưng ánh mắt lúc rực cháy, lúc lạnh lùng lucs tàn nhẫn, và phong thái tự tin như một thủ lĩnh bẩm sinh toát lên từ diễn xuất của anh chắc chắn sẽ giúp khán giả cảm nhận được rằng đó chính là Steve Jobs – người đã khiến cả thế giới phải ngả mũ vì những sản phẩm công nghệ mang tính cách mạng của mình. Chia sẻ phần lớn thời lượng phim với Fassbender là Kate Winslet trong vai Joanna Hoffman. Chỉ hơn Fassbender hai tuổi nhưng Winslet đã được xếp vào hàng diễn viên già dặn ở Hollywood với rất nhiều vai diễn đáng nhớ. Vai diễn lần này của cô trong Steve Jobs cũng không phải ngoại lệ, khi tài năng của Winslet đã giúp nhân vật của cô thực sự trở thành “nước” Joanna Hoffman của “lửa” Steve Jobs, người phụ nữ đủ mạnh mẽ để không bị áp chế bởi cái bóng lạnh lùng của Jobs, nhưng cũng đủ mềm mại để dành tình cảm cho Jobs, cho Lisa, và kéo hai người xích lại với nhau. Seth Rogen trong vai Steve “Woz” Wozniak cũng xứng đáng được khen ngợi khi anh đã thoát được khỏi phong cách hài “thô” thường thấy để khắc họa thành công hình ảnh của một “Woz” tài năng, tình cảm, coi trọng công bằng, tự do, một hình ảnh hoàn toàn trái ngược với Jobs của Fassbender. Để làm nổi bật kịch tính trong các cuộc đối thoại và hình ảnh của Jobs cũng như của các “vệ tinh” xoay quanh, đạo diễn Danny Boyle lựa chọn gần như toàn bộ bối cảnh của phim là nội cảnh với nhiều góc quay dài, hẹp. Có lẽ chính vì lý do này mà Boyle đã lựa chọn nhà quay phim Alwin Küchler cho Steve Jobs khi mà chính Kuchler đã giúp Danny Boyle thực hiện một bộ phim “nhân vật” thành công trước đây cũng với bối cảnh hẹp là Sunshine (2007). Việc mạch cảm xúc và không khí dồn dập của Steve Jobs được giữ trọn vẹn từ đầu tới cuối bất chấp cấu trúc ba hồi riêng biệt của phim đã cho thấy lựa chọn của Danny Boyle là hoàn toàn chính xác.

Có thể khán giả sẽ cảm thấy đôi chút hẫng hụt khi họ đến với Steve Jobs với hy vọng được hiểu rõ về tính cách, suy nghĩ của một huyền thoại trong làng công nghệ thông tin. Nhưng với bất cứ ai thần tượng Steve Jobs và những sản phẩm Apple, hoặc muốn tìm cảm hứng từ một huyền thoại của làng công nghệ, người đem lại một cuộc cách mạng thực sự cho các sản phẩm điện tử dân dụng, hoặc đơn giản là yêu thích điện ảnh và những bộ phim hay, thì chắc chắn Steve Jobs sẽ làm họ hài lòng, bởi bộ phim đã thành công trong việc biến hình ảnh của một Steve Jobs-thần tượng thành một Steve Jobs-con người với đủ mặt tốt, xấu, thành công, thất bại nhưng luôn tràn đầy đam mê, nhiệt huyết.  

=====

Bản đã được biên tập trên Zing.