Listen to Me Marlon (2015)

“Tôi sẽ đánh đổi mọi thứ để có thể trở thành Marlon Brando. Tôi thực sự thèm muốn tài năng của anh ấy.”

- Woody Allen, đạo diễn, diễn viên, 4 giải Oscar

“Tôi nghĩ rằng trong giới diễn viên chúng tôi có một cuộc ganh đua nhiều người biết tới – đó là làm thế nào để nói ra được điều tốt đẹp nhất về Marlon Brando.”

- Jack Nicholson, diễn viên, 3 giải Oscar

Những ngôi sao sáng của giới điện ảnh Hollywood đã dành những lời có cánh như vậy để nói về Marlon Brando, người khổng lồ của điện ảnh Mỹ nói riêng và điện ảnh thế giới nói chung. Không chỉ được đồng nghiệp và người hâm mộ kính phục qua rất nhiều những vai diễn đáng nhớ, Brando còn giúp thay đổi vĩnh viễn cách thức tiếp cận các vai diễn của giới diễn viên Hollywood với phong cách diễn nhập vai (“method acting”) – người diễn viên phải hóa thân thực sự vào vai diễn, phải biến mình thành nhân vật trên phim thay vì đem phong thái riêng của chính mình áp đặt cho mọi nhân vật, mọi bộ phim. Bằng vẻ đẹp khỏe khoắn tràn đầy sức sống và kĩ năng diễn xuất sâu khấu thượng hạng nhờ những ngày tôi luyện trong lò đào tạo của người thầy huyền thoại Stella Adler, Brando đã chinh phục Hollywood ngay từ những bộ phim đầu tiên ông tham gia như A Streetcar Named Desire (1951), Julius Caesar (1953) và đặc biệt là On the Waterfront (1954) – bộ phim đem lại cho Brando giải Oscar đầu tiên ở cái tuổi 30 rất trẻ. Cho đến tận ngày nay, các vai diễn của Brando trong On the Waterfront, The Godfather, Last Tango in Paris (cùng 1972), và Apocalypse Now (1979) vẫn được coi là thước đo chuẩn mực chưa bao giờ lỗi thời của nghệ thuật diễn xuất.

“Một trong những rắc rối của Brando là ông ấy không thể đối thoại được với mọi người... Ông ấy sống ở một thế giới khác, ông ấy là con người hết sức lạ lùng.”

- Peter Bart, nhà sản xuất phim của Paramount

Nhưng ở Hollywood, người ta còn biết tới một Marlon Brando khác. Đó là một Brando khó tính, luôn gây rắc rối cho đạo diễn và quá trình làm phim với những yêu cầu kì quái. Đó là một Brando có đời sống riêng tư sóng gió với rất nhiều người tình, rất nhiều con cái. Đó là một Brando chịu nhiều bi kịch trải dài từ tuổi thơ thiếu tình thương tới buổi xế chiều rất nhiều mất mát. Cuối đời, cái tên Brando thường xuất hiện trên báo chí qua những rắc rối gia đình mà ông gặp phải chứ không phải qua những vai diễn đáng quên của ông trong suốt 25 năm cuối. 

Hai nửa đối lập ấy của cuộc đời Marlon Brando là chủ đề của bộ phim tài liệu Listen to Me Marlon, một trong những tác phẩm tài liệu được nhắc tới nhiều nhất trong năm 2015. Dựa trên những cuộn băng ghi âm do chính Brando thu lại như một dạng nhật ký cá nhân và chưa từng được đưa ra trước công chúng, đạo diễn Stevan Riley đã đưa đến khán giả một cái nhìn mới về cuộc đời Marlon Brando qua con mắt của chính huyền thoại điện ảnh. Hoàn toàn không sử dụng lời dẫn, câu chuyện cuộc đời trong Listen to Me Marlon được “kể” lại bằng chính giọng nói như vọng lại từ một thế giới khác của Marlon Brando và minh họa bằng những đoạn băng tư liệu về ông hay trích đoạn các bộ phim mà ông tham gia. Vốn không được giới nghệ sĩ sân khấu kinh viện đánh giá cao bởi đài từ không đẹp, rõ vì Brando rất hay dùng cách nói lầm bầm và gằn giọng, phong cách kể của huyền thoại điện ảnh lại trở nên hết sức phù hợp cho Listen to Me Marlon bởi chất giọng trầm ấm, giàu cảm xúc, suy tư của ông đã giúp truyền tả hết sức hiệu quả những nốt thăng, trầm trong cuộc đời Brando tới khán giả. Thực sự đối với người hâm mộ Marlon Brando, có lẽ chẳng gì có thể sánh được với việc được nghe chính thần tượng của mình kể lại câu chuyện cuộc đời. Trong câu chuyện ấy người xem có thể tìm thấy lửa nhiệt huyết của Brando với các vai diễn, đặc biệt là trong những bộ phim đầu tiên, những giờ phút ông trăn trở với nghề nghiệp, với bất công xã hội, với sự tồn tại của chính bản thân, và đặc biệt là tình yêu Brando dành cho cuộc sống và những con người tự do, khoáng đạt ở hòn đảo Tahiti xa xôi. 

“Bông hoa đáng thương trên những ngọn sóng lừng kia ơi,

Hãy cho tôi biết, nếu một ngày kia trở lại,

Tôi có còn được thấy hòn đảo quyến rũ này không,

Nơi thiên đường thực sự của bình yên, và tình yêu?”

Đó là những câu hát trong Tiếng hát về những hòn đảo (Chant des îles), bài hát yêu thích của Brando về hòn đảo Tahiti, mà đứa con gái bé bỏng Cheyenne của ông hát lên tặng bố trong cảnh phim có lẽ là đáng nhớ bậc nhất của Listen to Me Marlon. Qua Listen to Me Marlon người xem được nghe và chứng kiến cuộc chiến đấu không ngừng của Brando đi tìm hạnh phúc, đi tìm cái thiên đường của tâm hồn ấy. Xuyên suốt bộ phim, người xem được chứng kiến sự biến đổi trong suy nghĩ, trong cách nhìn đời của Brando sau từng vết thương trong cuộc chiến đấu lâu dài không có hồi kết ấy. Từ một chàng trai trẻ với ánh mắt và cách nói chuyện có thể quyến rũ bất cứ ai, dù cho đó chỉ là một cô phóng viên xinh đẹp ông mới gặp vài phút, Marlon Brando dần trở thành một cái bóng của vô vàn những dằn vặt, xung đột nội tâm và bi kịch gia đình. Có lẽ đó là cái giá tất yếu phải trả của một diễn viên “nhập vai” thượng hạng như Brando, người luôn vứt bỏ cái tôi sang một bên để có thể hóa thân hoàn toàn vào các nhân vật mà ông thể hiện. Tất cả những giờ phút đáng nhớ nhất trên màn ảnh lớn ấy của Marlon Brando đều được bộ phim đưa tới khán giả, giúp họ cảm nhận được một cách sâu sắc nhất giá trị của các vai diễn mà ông thể hiện, cũng như hy sinh về mặt tinh thần của Brando để phục vụ thứ nghệ thuật diễn xuất mà ông hết mực yêu quý. 

Điểm yếu lớn nhất của Listen to Me Marlon có lẽ là việc bộ phim tài liệu này không thực sự khám phá được những góc cạnh, thông tin mới về Marlon Brando, ngôi sao vốn có cuộc đời và sự nghiệp được báo giới và người hâm mộ đào xới tìm hiểu trong suốt nhiều thập niên. Marlon Brando của bộ phim này vẫn là Marlon Brando nhiều góc cạnh, nhiều trăn trở mà bất cứ ai từng yêu thích, từng tìm hiểu về Brando hẳn đều đã biết rõ. Cuộc sống và suy tư của Brando trong giai đoạn dài bị coi là “thuốc độc phòng vé”, tâm tư của ngôi sao hết thời trong những năm tháng cô độc cuối đời, biến đổi của ông sau những sự cố khủng khiếp trong đời tư, tất cả những khía cạnh ít người biết tới đó của Marlon Brando không thực sự được bộ phim khai thác triệt để. Nhưng có lẽ những thông tin hiếm có khó tìm như vậy không phải mục đích chính của đạo diễn Stevan Riley khi thực hiện bộ phim tài liệu này. Listen to Me Marlon đơn giản là một lời tự sự của Brando, từ thế giới bên kia – thế giới của chính ông, dành cho những người mộ điệu. Chính sự giản dị đã giúp tác phẩm tài liệu này gạt bỏ được mọi phù phiếm hay những lời tụng ca trống rỗng vốn thường xuất hiện trong các tác phẩm tiểu sử về những ngôi sao Hollywood để đưa tới người xem một bức chân dung chân thực, rõ ràng nhất về Marlon Brandon – ngôi sao với cuộc đời nhiều phần phủ màu huyền thoại. 

Bernardo Bertolucci, đạo diễn bộ phim xuất sắc Last Tango in Paris, đã kể lại rằng Marlon Brando tỏ rõ sự không hài lòng của ông với việc Bertolucci đã thành công trong việc “ăn cắp” được cảm xúc riêng tư trong con người thật của Brando để đưa lên màn ảnh. Trong phim, Brando thủ vai Paul, một người đàn ông với ngọn lửa yêu thương nồng cháy và cũng dễ dàng bị tổn thương bởi chính ngọn lửa nội tâm ấy. Nếu đúng như vậy, hẳn Brando sẽ không hài lòng với Listen to Me Brando, bởi bộ phim tài liệu này cũng đã thành công trong việc dựng lại một Brando của đời thực bên cạnh một Brando huyền thoại điện ảnh. Nhưng với khán giả, chắc chắn không ai có thể bỏ qua những giờ phút vô cùng xúc động và đáng nhớ được chứng kiến Marlon Brando diễn hết mình, và sống thực sự, như hình ảnh của ông trong Last Tango in Paris, và trong Listen to Me Brando.   

==========

Chant des îles

J’ai connu, des îles les rivages,
Les plages, les palmiers géants,
La forêt et ses aspects sauvages,
les volcans surplombants l’océan.
Adieu les soirs si calmes,
Où sanglotait dans l’ombre la guitare,
Le vent berçait les palmes,
Au loin portaient nos chants d’espoir.
Je revois dans un décor de rêve,
Le port les tout petits bateaux,
Les pêcheurs s’affairant sur la grève,
Un trois-mâts qui voguait sur les flots.
Adieu les soirs si calmes,
Où sanglotait dans l’ombre la guitare,
Le vent berçait les palmes,
Au loin portaient nos chants d’espoir.
Pauvre fleur sur les vagues jetée,
Dis-moi, si je reviens un jour,
Reverrai-je encore l’île enchantée,
Vrai séjour de la paix, de l’amour ?
Adieu les soirs si calmes,
Où sanglotait dans l’ombre la guitare,
Le vent berçait les palmes,
Au loin portaient nos chants d’espoir.

https://www.youtube.com/watch?v=QJDyq6sKQOg  

==========

Bài đã được biên tập lại trên Zing.