Bạch tuộc là gì? Để trả lời câu hỏi này, có lẽ phần lớn công chúng sẽ nghĩ tới một loại hải sản ngon, rẻ, phổ biến, hoặc cùng lắm là nhớ tới tên chú bạch tuộc Paul từng làm thu hút sự chú ý của cả thế giới nhờ những "tiên đoán" chính xác về các trận cầu của World Cup 2010. Với những độc giả "nghiện" Wikipedia hoặc những học sinh giỏi môn Sinh học thì có thể câu trả lời sẽ có thêm phần về trí thông minh vượt trội của loại động vật thân mềm này nếu so sánh với các cư dân khác của vương quốc đại dương. Đây là những câu trả lời dễ hiểu, bởi chúng ta đương nhiên chỉ coi những con bạch tuộc "thông thường" (common octopus hay "octopus vulgaris") là một con vật, không hơn, không kém.
Nhưng với nhà làm phim người Nam Phi Craig Foster thì một cô bạch tuộc "thông thường" như vậy không phải là một con vật, lại càng không phải một món ăn ngon. Cô bạch tuộc đó là "cô giáo" của người đàn ông trung niên về thiên nhiên, về cuộc sống, và cũng là nhân vật chính của bộ phim tài liệu xuất sắc My Octopus Teacher (Cô giáo bạch tuộc của tôi).
Được hai nhà làm phim Pippa Ehrlich và James Reed thực hiện cho hãng Netflix dựa trên những thước phim tư liệu về cuộc gặp gỡ kỳ lạ và đầy lý thú của Craig Foster với cô bạch tuộc của ông ở nơi tận cùng của lục địa đen giáp với Đại Tây Dương - Mũi Bão Tố ("Cape of Storms"), My Octopus Teacher đem tới cho người xem một tình bạn tưởng chừng không thể giữa một người đàn ông đã từng trải qua mọi cung bậc cảm xúc của cuộc đời với một cô bạch tuộc tưởng chừng vô tri vô giác. Craig Foster không phải là mẫu người mơ mộng với khả năng tìm thấy tâm hồn ở mọi tạo vật trên thế giới. Trái lại ông là một nhà làm phim mệt mỏi với những biến cố của cuộc đời, với cảm giác bất lực trong việc giao tiếp với cả những người thân yêu nhất như cậu con trai Tom, và vì thế quyết định từ bỏ máy quay để một mình quay về với biển cả quê hương ở Mũi Bão Tố, nơi ông có thể ngụp lặn thoả thích trong cô đơn giữa khu rừng tảo bẹ đẹp đẽ và đầy bí ẩn mà không phải tiếp xúc với con người, không phải suy nghĩ về cuộc đời nhiều bão tố. Chính ở tại khu rừng dưới nước này ông đã gặp cô bạch tuộc tuy không tên tuổi, chẳng tiếng nói, nhưng bộc lộ trí thông minh đáng kinh ngạc "ở một con vật" trong việc săn mồi hay nguỵ trang tránh lũ cá mập pijama luôn rình mò trong bóng tối đại dương. Từ chỗ tò mò, Foster bắt đầu thực sự chú tâm tìm hiểu, để rồi nhận ra rằng "con vật" ấy có nhiều điểm gần gũi hết mực với một người đàn ông cô đơn giữa làn nước lạnh giá phương Nam như ông, để rồi cố sức gây dựng một "tình bạn", một sợi dây cảm xúc tưởng chừng bất khả với cô bạch tuộc không tên và không tiếng nói ấy. Xuyên suốt My Octopus Teacher, người xem sẽ được chứng kiến nhiều thời khắc khác nhau của tình bạn ấy - từ hồi hộp, buồn bã, cho tới hạnh phúc, lo âu, được cảm nhận sự trưởng thành, cứng cáp của cái sợi dây cảm xúc giữa Craig Foster và cô bạch tuộc, và được nhận ra rằng tình bạn giữa con người và "một con vật" tưởng chừng nhỏ bé, tăm tối như bạch tuộc không hề là bất khả.
Nếu phải gói gọn My Octopus Teacher trong một từ thì có lẽ đó là sự chân thành. Ở từng thước phim đặc tả thiên nhiên tuyệt vời của đất nước Nam Phi nói chung và khu rừng tảo bẹ nói riêng, hay trong từng lời tâm sự của Craig Foster dành cho cô bạch tuộc hay cho thế giới đại dương bao la, người xem đều có thể cảm nhận được tình cảm hết sức chân thành mà các nhà làm phim và các nhân vật trong phim như Foster, như cậu con trai Tom của ông dành cho cô bạch tuộc và cho cả thế giới tự nhiên. Tất nhiên sự trung thực và chân thành luôn là phẩm chất cần có của một bộ phim tài liệu hay, nhưng sự chăm chút, tỉ mỉ, kỹ lưỡng của Craig Foster và các đồng nghiệp để đặc tả một cách chính xác nhất, rõ ràng nhất, dễ nắm bắt nhất sự đa dạng và chiều sâu đến kinh ngạc của cuộc sống nơi đại dương đã giúp khán giả thực sự hiểu được rằng chúng ta chỉ là một phần của thế giới rộng lớn với sợi dây kết nối thực ra vẫn luôn tồn tại và chờ đợi được khai phá, như cái cách mà Foster đã khai phá, đã nhận ra tình cảm của ông dành cho "cô giáo bạch tuộc" của mình.
Có lẽ với nhiều người xem, cái tên Cô giáo bạch tuộc của tôi sẽ đem lại nhiều nghi ngại bởi cái định kiến "bạch tuộc chỉ là một con vật" mà chắc chắn nhiều người đã thành hình do thiếu vắng sự tiếp xúc với thiên nhiên theo một cách tự nhiên, không gượng ép. Nhưng Craig Foster, và My Octopus Teacher sẽ nhanh chóng hoá giải nỗi hoài nghi ấy cho khán giả nhờ vào những cảnh quay xuất sắc về một thế giới xa lạ nơi tận cùng thế giới, dưới đáy đại dương, trong bóng tối của những cây tảo bẹ không lồ nhưng lại chan chứa cảm xúc và tình cảm mà ai trong chúng ta cũng đều có thể dễ dàng liên hệ. Nhìn cái cách cô bạch tuộc lấy chiếc xúc tu của mình chạm vào bàn tay chai sạn nhưng run run vì hạnh phúc của Foster, chắc hẳn nhiều ông bố, bà mẹ sẽ nhớ ngay đến những giờ phút được chứng kiến đứa con của mình ra đời, được cầm bàn tay bé nhỏ, mỏng manh của một sinh linh còn chưa biết nói nhưng đã có sẵn trong mình mầm mống của một sợi dây tình cảm mẫu-tử, phụ-tử không thể tách rời. Ánh mắt khắc khoải của Foster khi nói về những giờ phút hiểm nguy - vốn đầy rẫy trong cuộc đời ngắn ngủi của cô bạch tuộc nơi đại dương khốc liệt có lẽ cũng sẽ gợi nhắc nhiều người xem về sự lo âu, bồn chồn họ dành cho những người yêu quý trong những khúc quanh bão tố của cuộc đời. My Octopus Teacher có rất nhiều những giây phút như thế để khán giả có thể cảm nhận được tình bạn thật sự giữa Foster và cô giáo bạch tuộc, và hơn thế là tự gây dựng cho họ tình cảm, sự quan tâm dành cho cô giáo bạch tuộc, dành cho mọi tạo vật trong thiên nhiên mà họ - những khán giả ngồi xem My Octopus Teacher trên màn ảnh nhỏ trong các căn phòng ấm cúng không có nhiều cơ hội được trải nghiệm.
Trong bối cảnh xã hội hiện đại đang dần chiếm chỗ của thiên nhiên hoang dã, đang tàn phá nguồn sống tự nhiên với tốc độ chóng mặt để rồi phải đối mặt với hậu quả của chính chúng ta gây ra - biến đổi khí hậu, bệnh tật, sự tuyệt chủng của hàng loạt các loài cây cối, động vật, thì nhiều nhà làm phim đã và đang cố gắng kêu gọi lương tri của nhân loại trong việc bảo tồn thiên nhiên, trong việc lưu giữ các nguồn sống quý giá còn lại của Trái Đất. Thông thường, các nhà làm phim sẽ chọn cách nói chuyện trực diện, nêu thẳng hậu quả tàn khốc mà chúng ta sẽ phải hứng chịu như trong An Inconvenient Truth (2006) của David Guggenheim, hoặc đặc tả vẻ đẹp đa dạng đến ngột thở nhưng cũng hết sức mỏng manh, cần sự bảo vệ của Trái Đất như trong Our Planet - bộ phim tài liệu do nhà làm phim huyền thoại David Attenborough dẫn dắt. Cũng là một tác phẩm tuyệt đẹp về thiên nhiên, nhưng My Octopus Teacher chọn một cách khác. Thông qua cuộc tao ngộ tưởng chừng hiếm có giữa Craig Foster và cô giáo bạch tuộc của ông, My Octopus Teacher chỉ đơn giản nói lên rằng chúng ta-con người hiện đại cũng chỉ là những cư dân của một thế giới rộng lớn trên Trái Đất, nơi còn rất nhiều những cư dân khác với những số phận khác, những cách sống khác, những ứng xử khác như cô bạch tuộc, như kẻ thù của cô - những con cá mập pijama, hay thậm chí là như những ngọn tảo bẹ của khu rừng lạ lùng nơi Mũi Bão Tố. Chỉ có những nỗ lực bảo vệ môi trường, chỉ bằng mong muốn thực sự đến với tự nhiên, tìm về với thiên nhiên, chúng ta - con người mới có thể có cơ hội thực sự làm quen, thực sự được trải nghiệm những tình cảm quý giá như cách Foster đã được trải nghiệm trong gần một năm dõi theo cô giáo bạch tuộc của mình. Và biết đâu cứ sống đẹp như thế, cứ trải nghiệm như thế, chúng ta cũng sẽ có cơ hội để thấy cuộc sống bớt cô đơn hơn, để thấy đời đẹp hơn, đáng sống hơn như cách Craig Foster đã vun đắp lại tình cảm với con trai của mình - thông qua cảm hứng có được từ biển cả, từ cô giáo bạch tuộc.
======
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire