Loving (2016)

Năm 1958 đánh dấu bước ngoặt trong cuộc đời của cặp tình nhân trẻ tuổi Richard Loving (Joel Edgerton) và Mildred Jeter (Ruth Negga) khi hai người quyết định tiến tới hôn nhau sau khi Mildred mang thai đứa con đầu lòng của hai người. Sinh ra và lớn lên ở vùng đồng quê yên bình bang Virginia nước Mỹ, được bạn bè, gia đình ủng hộ và động viên, tưởng như chẳng gì có thể ngăn cản anh thợ xây 25 tuổi Richard gây dựng tổ ấm với cô gái của đời anh, ngoại trừ một rắc rối – Richard da trắng còn Mildred da màu. Chỉ cách thủ đô của mảnh đất tự do chưa đầy 200 cây số, nhưng bang Virginia – thành lũy năm xưa của phe Liên minh miền Nam ủng hộ chế độ nô lệ trong cuộc Nội chiến Hoa Kỳ vẫn duy trì đạo luật cấm người da trắng kết hôn với người da màu. Tin rằng đạo luật lỗi thời từ năm 1924 kia thực sự chỉ là một trở ngại “nhỏ“, Richard và Mildred lái xe lên thủ đô Washington, D.C. làm lễ kết hôn rồi quay lại vùng quê xanh ngắt xứ Virginia với mảnh giấy giá thú lồng trang trọng trong khung kính. Nhưng ở nơi chủ nghĩa phân biệt chủng tộc vẫn được coi là “Ý Chúa” như Virginia, tấm giấy giá thú đó chỉ là mảnh giấy lộn. Vợ chồng nhà Loving lập tức bị bắt giữ giữa đêm khuya vì tội “phá hoại sự bình yên và phẩm giá của Virginia” và bị tống vào tù bất chấp việc Mildred đang bụng mang dạ chửa ở cái tuổi 19. Để tránh cảnh tù tội và tiếp tục được sống bên nhau, Richard và Mildred buộc phải “nhận tội” trước tòa và nhận hình phạt cấm quay trở lại quê hương trong vòng 25 năm. Không còn lựa chọn nào khác, vợ chồng nhà Loving buộc phải chuyển tới đô thành Washington, D.C. sống mà trong lòng luôn nặng trĩu nỗi thương nhớ những đồng cỏ xanh, những cánh đồng bông, những trang trại thơ mộng nơi quê nhà. Như nhánh cây xanh chẳng thể sống thiếu đất, gia cảnh êm ấm ở thủ đô chẳng thể khiến Mildred yên lòng, dù thấp cổ bé họng nhưng cô quyết tâm đứng lên phản kháng lại quyết định bất công của tòa án Virginia để giành lại quyền được sống ở quê hương. 

Loving là tác phẩm mới nhất của một trong những tên tuổi đáng chú ý nhất của Hollywood thời điểm hiện tại – đạo diễn 37 tuổi Jeff Nichols. Chỉ trong vòng năm năm trở lại đây, Nichols đã cho ra đời bốn tác phẩm đáng chú ý là Take Shelter (2011), Mud (2012), và hai tác phẩm cùng trong năm 2016 là Midnight Special và Loving. Cùng lấy bối cảnh chính là đồng quê và thiên nhiên Hoa Kỳ, các tác phẩm đậm chất nhân văn của Nichols thường tập trung mô tả vẻ đẹp tâm hồn và xung đột nội tâm của những người dân thuộc tầng lớp lao động trong xã hội nước Mỹ. Không nằm ngoài khuôn khổ này, nhưng Loving có lẽ là bộ phim mang tinh thần nhập thế hơn cả khi tác phẩm đề cập tới đề tài nóng bỏng nhất của nước Mỹ thời điểm hiện tại – nạn phân biệt chủng tộc. Với những người không am hiểu lịch sử nước Mỹ, có lẽ khó ai có thể tượng tưởng được rằng đến tận giữa thế kỷ 20 ở một nơi được coi là ngoại vi của thủ đô của cường quốc số 1 thế giới, nam nữ lại không thể đến được với nhau chỉ vì khác biệt màu da. Phải chờ đến khi lời oán thán đơn giản nhưng xuất phát từ sâu thẳm tâm can của Richard Loving – “Tôi yêu vợ tôi, và thật bất công khi tôi không được sống cùng cô ấy ở Virginia” được Tòa án Tối cao Hoa Kỳ xem xét năm 1964, tình trạng này mới được chính thức xóa bỏ. 

Với bối cảnh là một trong những thời khắc quan trọng nhất của cuộc đấu tranh đòi quyền bình đẳng cho người da màu tại Hoa Kỳ thế kỷ 20, nhưng trung thành với cái tên của mình – Loving (vừa là họ của vợ chồng nhà Loving, vừa mang nghĩa “Yêu thương” trong tiếng Anh), bộ phim mới nhất của đạo diễn Nichols chủ yếu tập trung khắc họa tình yêu thương của Richard và Mildred dành cho nhau, và dành cho quê hương xứ sở, dành cho giá trị tự do thay vì những xung đột sắc tộc, kịch tính, thậm chí là bạo lực, chết chóc vốn rất phổ biến tại Hoa Kỳ giai đoạn những năm 1950, 1960. Kịch bản chú trọng tính nhân văn, đặt nặng vào tình yêu thương giữa người với người giúp Loving tạo được nét khác biệt so với những bộ phim Hollywood có cùng đề tài trong những năm gần đây như 12 Years a Slave (2013) hay Selma (2014) đồng thời một lần nữa chứng tỏ tài năng của Jeff Nichols trong việc truyền tải vẻ đẹp nội tâm của nhân vật đến với khán giả. Quan trọng hơn thế, chất nhân văn thấm đẫm của Loving còn giúp Jeff Nichols nói lên được một thông điệp hết sức tích cực về niềm tin vào công lý, vào sức mạnh của lý trí, vào phương thức đấu tranh bất bạo động – thứ niềm tin nước Mỹ, người dân Mỹ đang rất cần ở thời điểm hiện tại. 

Trong thành công của Loving, bên cạnh bàn tay đạo diễn của Jeff Nichols, tất nhiên người ta không thể không kể tới tài năng diễn xuất và sự ăn ý của bộ đôi Joel Edgerton và Ruth Negga. Nếu như nam diễn viên người Úc Edgerton đã có được vị trí nhất định tại Hollywood với những vai diễn gai góc trong Animal Kingdom (2010), Zero Dark Thirty (2012), hay Black Mass (2015), thì nữ diễn viên người Ireland gốc Ethiopia Ruth Negga thực sự là một bất ngờ của Loving khi cô thể hiện một cách xuất sắc hình ảnh Mildred Loving đẹp đẽ với tâm hồn phản kháng rực lửa. Một bên là Richard thô mộc, kiệm lời nhưng đặc biệt nhạy cảm, một bên là Mildred mong manh, dịu dàng nhưng không kém phần dứt khoát, Edgerton và Negga là hai mảnh ghép hoàn hảo cho bức tranh “yêu thương” của Loving. Khi so sánh những khung hình mô tả tình yêu ngập tràn của Richard và Mildred dành cho nhau trong bộ phim với bộ ảnh của nhiếp ảnh gia Grey Villet thực hiện cho tạp chí Life năm 1966 về nhà Loving của đời thực (Michael Shannon – diễn viên thân thiết của đạo diễn Jeff Nichols là người thủ vai Villet trong phim), người xem chắc chắn sẽ cảm nhận được sự thành công của Edgerton và Negga trong việc tái hiện sự yêu thương qua nụ cười, ánh mắt, cử chỉ của vợ chồng nhà Loving. Bổ sung cho diễn xuất ăn ý của bộ đôi Edgerton-Negga là phần hình ảnh và nhạc phim mang đậm hơi thở của một nước Mỹ đa dạng những năm giữa thế kỷ 20. Thành công tương đối trọn vẹn về mặt nghệ thuật của Loving cho thấy rằng khán giả hoàn toàn có thể hy vọng vào những bộ phim xuất sắc trong tương lai của bộ tứ đạo diễn Jeff Nichols, biên tập phim Julie Monroe, quay phim Adam Stone, và soạn nhạc David Wingo. 

Tuy là một tác phẩm hết sức xuất sắc về một đề tài khó và hiếm phim hay như nạn phân biệt chủng tộc tại Mỹ, nhưng Loving chưa hẳn là một tác phẩm hoàn hảo. Điểm yếu lớn nhất của Loving có lẽ là việc tác phẩm có nhịp phim chậm, thiếu kịch tính và cao trào. Dù biết rằng lựa chọn nghệ thuật này của đạo diễn Nichols trong việc trung thành với câu truyện “người thật, việc thật” là một lựa chọn đáng trân trọng trong bối cảnh nhiều tác phẩm Hollywood thường xuyên cường điệu, thập chí là bóp méo, xuyên tạc sự thật để tạo dựng kịch tính, thu hút người xem, nhưng kịch bản thiếu vắng điểm nhấn cùng thời lượng phim dài tới 120 phút đã khiến “Loving” mất đi phần nào sự hấp dẫn tương xứng với tầm vóc lịch sử của cuộc đấu tranh đòi quyền được sống của gia đình Loving.

Gần nửa thế kỷ đã trôi qua kể từ ngày Chánh án Tòa án Tối cao Hoa Kỳ Earl Warren trao lại quyền được sống trên quê hương Virginia cho Richard và Mildred với phán quyết lịch sử: “Hôn nhân là một trong những quyền công dân cơ bản của con người, là quyền lợi cơ bản nhất cho sự tồn tại và sống còn của chúng ta”. Nhưng mãi tới năm 2000, bang miền Nam Alabama mới chính thức loại bỏ luật phân biệt chủng tộc trong kết hôn, và cho đến ngày hôm nay những người đồng giới Hoa Kỳ vẫn còn phải tiếp tục chiến đấu để giữ lấy cái quyền vô cùng cơ bản ấy cho họ. Trong bối cảnh này, Loving là một tác phẩm xứng đáng được xem, được suy ngẫm, được trân trọng khi bộ phim không chỉ nhắc nhớ khán giả về một thời khắc lịch sử trong cuộc đấu tranh bình quyền tại nước Mỹ, mà còn truyền tới họ thông điệp rằng chúng ta cần tiếp tục yêu thương lẫn nhau, và tiếp tục làm hết sức mình để bảo vệ cái quyền cơ bản ấy cho tất cả mọi người trong xã hội.

==========

Bản đã biên tập trên Zing.