Three Amigos (“Ba người bạn”) là tựa đề bộ phim hài hước năm 1986 của đạo diễn John Landis về ba người bạn diễn viên bỗng trở thành những người hùng bất đắc dĩ của một làng quê Mexico nghèo trước sự đe dọa của nạn cướp bóc. Dù không ăn khách và cũng không hẳn được giới phê bình đánh giá cao nhưng Three Amigos vẫn có chỗ đứng riêng trong dòng phim hài Hollywood thập niên 1980 nhờ sự hiện diện của bộ ba nam diễn viên hài đang ở đỉnh cao sự nghiệp vào thời điểm đó là Steve Martin, Chevy Chase, và Martin Short. Hơn 30 năm đã trôi qua, Martin, Chase, và Short đã không còn là cái tên quen thuộc với người xem thế hệ mới, và Three Amigos ngày nay lại được nhắc tới như là biệt danh của bộ ba đạo diễn người Mexico đang làm mưa làm gió ở Hollywood một thập niên trở lại đây bao gồm Alfonso Cuarón, Alejandro González Iñárritu và Guillermo del Toro. Cùng gây dựng danh tiếng trong giai đoạn những năm cuối thập niên 1980 và đầu thập niên 1990 bằng những bộ phim Mexico đậm chất Mỹ La-tinh, Cuarón, Iñárritu, và del Toro bằng tài năng và sức sáng tạo không ngừng nghỉ đã chinh phục Hollywood và khán giả thế giới bằng những bộ phim thành công vang dội cả về chất lượng nghệ thuật và doanh thu thương mại. Trong thời điểm mà người Mexico ở Hoa Kỳ, đặc biệt là người Mexico nhập cư trái phép đang bị một bộ phận dân chúng Mỹ và thậm chí là tổng thống mới của quốc gia này chỉ trích vì cho rằng họ đã làm tổn hại cho xã hội và nền kinh tế Mỹ thì sự thành công của “Ba người bạn” của điện ảnh Mexico ở Hollywood đã và đang được coi là một trong những niềm động viên khích lệ người Mỹ gốc Mexico nói riêng và người Mỹ nhập cư nói riêng vươn lên tìm thấy thành công trong tổ quốc mới của họ.
Khởi đầu muộn hơn cả nhưng đạt được nhiều thành công nhất trong “Ba người bạn” có lẽ là đạo diễn 54 tuổi Alejandro González Iñárritu. Bắt đầu sự nghiệp bằng nghề dẫn chương trình phát thanh từ năm 1984, Iñárritu phải lăn lộn nhiều năm trong nghề làm phim quảng cáo, phim ngắn, và phim truyền hình trước khi bắt tay vào thực hiện bộ phim điện ảnh dài đầu tay Amores perros (2000). Kể về ba mảnh đời rất khác nhau nhưng đều chan chứa nỗi buồn và mất mát trong một xã hội Mexico còn quá nhiều bất công và bạo lực, Amores perros lập tức chiếm được cảm tình của khán giả vì sự pha trộn thành công giữa hình ảnh chân thực đến bạo liệt của xã hội Mexico với tâm hồn lãng mạn, nhạy cảm của những người dân nơi đây. Được trao giải thưởng cao quý Phim nói tiếng nước ngoài hay nhất của Viện Hàn lâm nghệ thuật điện ảnh và truyền hình Anh quốc (BAFTA) và nhận đề cử Oscar đầu tiên ở cùng hạng mục cho tác phẩm đầu tay này, Alejandro González Iñárritu lập tức chuyển hướng sang Hollywood để thực hiện hai tác phẩm tiếp theo của “Bộ ba phim về cái chết” là 21 Grams (2003) và Babel (2006). Cùng nói về nhiều mảnh đời khác nhau được kết nối bởi trải nghiệm về sự chết chóc, 21 Grams và Babel tiếp nối phong cách vừa hiện thực gai góc vừa nhấn mạnh vào giá trị tình người của Amores perros và đều thành công cả về mặt nghệ thuật và thương mại. “Bộ ba phim về cái chết” cũng giúp Alejandro González Iñárritu chứng tỏ ông là một đạo diễn hết sức mát tay trong việc lựa chọn diễn viên phù hợp với vai diễn vì đây là ba tác phẩm có lượng nhân vật lớn với tuyến truyện dàn trải, và những quyết định của Iñárritu khi mời các tên tuổi mới nổi có, gạo cội có vào vai những nhân vật không hề dễ đóng của ông đều tỏ ra hết sức chính xác. Nếu như Amores perros giới thiệu cho điện ảnh thế giới một gương mặt mới hết sức tài năng là nam diễn viên người Mexico Gael García Bernal, thì 21 Grams đã giúp Naomi Watts thực sự chứng tỏ mình không chỉ là một gương mặt đẹp của Hollywood, còn Babel đã sở hữu tới hai đề cử ở hạng mục nữ diễn viên phụ xuất sắc nhất tại giải Oscar cho hai cái tên khá mới mẻ ở tầm quốc tế là Adriana Barraza và Rinko Kikuchi. Sau một loạt thành công ở Hollywood, Alejandro González Iñárritu quay trở lại Mexico để thực hiện Biutiful – tác phẩm đầu tiên của ông chỉ tập trung vào duy nhất một nhân vật chính là người đàn ông đang cận kề cái chết Uxbal. Tiếp tục là một thành công về mặt nghệ thuật, Biutiful không chỉ giúp Iñárritu có được đề cử Oscar thứ hai ở hạng mục phim nói tiếng nước ngoài hay nhất, mà còn đem lại cho nam diễn viên gạo cội người Tây Ban Nha Javier Bardem vai diễn được coi là đáng nhớ nhất trong sự nghiệp dù trước đó anh đã từng giành giải Oscar nam diễn viên phụ xuất sắc nhất cho vai diễn kẻ giết người hàng loạt Anton Chigurh trong No Country for Old Men. Tiếp nối thành công của bộ phim-chân dung nhân vật này, trong hai năm 2014 và 2015 Alejandro González Iñárritu cho ra đời liên tiếp hai bộ phim cũng nói về cuộc vật lộn vì sự sinh tồn theo cả nghĩa đen và nghĩa bóng của hai nhân vật là những người đàn ông cô độc – Birdman or (The Unexpected Virtue of Ignorance) và The Revenant. Có lẽ trong lịch sử điện ảnh Hollywood kể từ thập niên 1980 trở lại đây, khó có đạo diễn nào có hai năm thành công như Iñárritu trong giai đoạn 2014-2015 này khi mà cả hai tác phẩm này đều đem lại giải Oscar đạo diễn xuất sắc nhất cho nhà làm phim người Mexico giúp ông trở thành một trong ba đạo diễn trong lịch sử Hollywood (cùng với hai huyền thoại John Ford và Joseph L. Mankiewicz) và là người đầu tiên sau 65 năm có hai chiến thắng liên tiếp tại hạng mục cao quý này của giải Oscar. Bộ phim lấy bối cảnh sân khấu kịch nói Birdman còn đem lại cho Iñárritu hai giải Oscar khác ở hạng mục phim hay nhất và kịch bản gốc xuất sắc nhất, còn tác phẩm dữ dội The Revenant đã đem lại cho ngôi sao tài năng Leonardo DiCaprio tượng vàng Oscar đầu tiên sau rất nhiều năm chờ đợi với vô số đề cử thất bại. Bởi vậy dù trong tương lai Iñárritu có lựa chọn đề tài nào hay phong cách gì, các diễn viên có cơ hội được cộng tác với ông cũng có thể chắc chắn một điều rằng họ sẽ có cơ hội có được những vai diễn đáng nhớ trong đời.
Nhà quay phim được Alejandro González Iñárritu tin tưởng giao phụ trách phần hình ảnh của cả Birdman và The Revenant là Emmanuel “Chivo” Lubezki. Và nếu như Iñárritu giành cả hai giải Oscar đạo diễn xuất sắc nhất cho hai bộ phim này thì nhà quay phim người Mexico cũng không hề kém cạnh khi đem về tượng vàng Oscar hạng mục quay phim xuất sắc nhất từ cả hai bộ phim có phong cách quay hết sức khác nhau này. Hai giải Oscar này đã giúp “Chivo” Lubezki trở thành nhà quay phim đầu tiên trong lịch sử giải Oscar có ba chiến thắng liên tiếp tại hạng mục quay phim xuất sắc nhất, bởi ngay trước đó ông cũng giành giải Oscar cho phần hình ảnh đỉnh cao trong Gravity (2013). Đạo diễn của Gravity không phải ai khác chính là cộng sự thân thiết nhất của “Chivo” Lubezki và là cái tên thứ hai trong “Ba người bạn” – đạo diễn 56 tuổi Alfonso Cuarón. Dù chỉ hơn Iñárritu hai tuổi và cũng xuất thân từ các tác phẩm truyền hình nhưng Cuarón làm phim điện ảnh và thành danh sớm hơn người bạn của mình khá nhiều. Bắt tay vào làm phim điện ảnh từ năm 1991 ở Mexico với Sólo con tu pareja, khả năng xử lý kịch bản tinh tế và đặc biệt là sự sáng tạo về mặt hình ảnh và bối cảnh của Alfonso Cuarón nhanh chóng được các hãng phim Mỹ mời đạo diễn hai bộ phim với kinh phí cỡ trung bình là A Little Princess (1995) và Great Expectations (1998). Nhưng khác với thành công tức thời và liên tục của Iñárritu, hai tác phẩm “chào sân” Hollywood của Alfonso Cuarón không thực sự gây được tiếng vang và đạo diễn người Mexico quyết định quay trở về nguồn cội Mexico để đưa kịch bản do chính ông và người em trai Carlos Cuarón chắp bút là Y Tu Mamá También (2001) lên màn ảnh lớn. Nói về cuộc hành trình suốt dọc chiều dài đất nước Mexico của hai chàng trai mới lớn và một người phụ nữ dày dặn kinh nghiệm trường đời, Y Tu Mamá También trở thành một trong những tác phẩm đáng nhớ nhất của điện ảnh thế giới những năm đầu thiên niên kỉ mới với cách xây dựng nhân vật chân thành, cảm động, nhân văn trong bối cảnh một đất nước Mexico dù không hoàn hảo nhưng ẩn chứa rất nhiều nét đẹp. Tự tin với thành công của Y Tu Mamá También, Alfonso Cuarón nhận lời quay lại Hollywood để thực hiện bộ phim rất được mong đợi vào thời điểm đó là Harry Potter and the Prisoner of Azkaban (2004). Chuyển thể từ phần ba bộ tiểu thuyết ăn khách hàng đầu mọi thời đại “Harry Potter”, Cuarón chịu sức ép không nhỏ từ người hâm mộ và từ thành công thương mại của chuyển thể phần một và hai của “Harry Potter” do Chris Columbus thực hiện. Tuy Harry Potter and the Prisoner of Azkaban được coi là thành công về mặt thương mại và được giới phê bình ca ngợi vì phần hình ảnh có phong cách rất riêng, Alfonso Cuarón lại không được cộng đồng hâm mộ trẻ tuổi của “Harry Potter” ủng hộ vì cho rằng ông đã tạo nên không khí u ám quá khác biệt so với hai phần phim trước đó. Không nản chí vì những lời chỉ trích, Alfonso Cuarón nhanh chóng bắt tay vào dự án phức tạp nhất trong sự nghiệp của ông cho đến thời điểm đó – đó là chuyển thể tiểu thuyết giả tưởng xuất sắc The Children of Men của nữ nhà văn P. D. James lên màn ảnh lớn. Mô tả xã hội loài người đang cận kề bờ vực diệt vong vì không phụ nữ nào còn khả năng sinh đẻ, Children of Men ngay sau khi công chiếu năm 2006 đã khiến người yêu điện ảnh phải ngỡ ngàng vì phần bối cảnh và quay phim hết sức xuất sắc với những cú bấm máy liên tục không nghỉ dài tới vài phút. Bộ đôi Cuarón-Lubezki từng thể nghiệm các cú bấm máy dài trong các bộ phim trước đó của đạo diễn người Mexico, nhưng phải chờ đến Children of Men các trường đoạn dài này mới thực sự gây ấn tượng lớn vì bối cảnh phức tạp và cách thức thực hiện chi tiết, mượt mà đến gần như hoàn hảo. Tuy không giành được giải Oscar nào từ Children of Men nhưng những kinh nghiệm và thành công từ bộ phim này cùng 7 năm thai nghén đã giúp Alfonso Cuarón có được thành công xứng đáng với tài năng của ông qua bộ phim Gravity (2013). Lấy bối cảnh các trạm không gian trên vũ trụ, Gravity đã đem lại cho người xem những cảnh quay mãn nhãn đẹp chưa từng thấy về chủ đề thám hiểm không gian, và đem lại cho Cuarón và Lubezki hai giải Oscar đầu tiên ở hạng mục đạo diễn và quay phim xuất sắc nhất. Còn giành thêm một tượng vàng Oscar khác cho Biên tập phim xuất sắc nhất, Alfonso Cuarón trở thành niềm tự hào mới của điện ảnh Mexico khi là người đầu tiên trong “Ba người bạn” có tượng vàng Oscar. Sau những thành công liên tiếp ở Hollywood, Cuarón đã một lần nữa quay trở lại Mexico để thực hiện bộ phim lấy bối cảnh thủ đô Mexico City có tựa đề Roma. Dự kiến ra mắt công chúng trong năm 2018, nhiều người đã hy vọng rằng Alfonso Cuarón sẽ lại đem tới cho khán giả một bữa tiệc thị giác bằng những cảnh quay sáng tạo.
Trước khi cùng nhau gây dựng danh tiếng ở Hollywood, năm 1986 Alfonso Cuarón và “Chivo” Lubezki từng tham gia sản xuất loạt phim khoa học giả tưởng của truyền hình Mexico La hora marcada. Một trong các nhà làm phim được Cuarón và Lubezki mời thực hiện một số tập của La hora marcada là đạo diễn khi đó còn vô danh vốn được biết đến nhiều hơn qua nghề thiết kế kĩ xảo hình ảnh có tên Guillermo del Toro. Có lẽ vào thời điểm đó không nhiều người Mexico có thể đoán được rằng đó chính là cái tên thứ ba trong “Ba người bạn” sau này sẽ làm rạng danh điện ảnh đất nước Trung Mỹ này. Có thế mạnh vượt trội về mặt hình ảnh và kĩ xảo, del Toro nhanh chóng bắt tay vào làm bộ phim kinh dị Cronos (1993). Thất bại về mặt thương mại ở Mexico nhưng tạo hình vô cùng sáng tạo của các con quái vật trong Cronos đã đem lại cho Guillermo del Toro những lời ngợi khen từ giới phê bình và cơ hội tới Hollywood đạo diễn bộ phim chào sân điện ảnh Mỹ Mimic (1997). Dù vẫn phát huy được thế mạnh về mặt hình ảnh của đạo diễn người Mexico nhưng Mimic lại là một thất bại thương mại khác của del Toro và thôi thúc ông quay trở lại quê hương thực hiện tác phẩm tiếp theo The Devil's Backbone (2001). Ham mê đeo đuổi những con quái vật với ngoại hình khác lạ, Guillermo del Toro như cá gặp nước khi ông được Hollywood mời đạo diễn liên tiếp ba bộ phim về đề tài siêu anh hùng chuyển thể từ truyện tranh Mỹ là Blade II (2002), Hellboy (2004), và Hellboy II: The Golden Army (2008). Khi so sánh với dòng phim siêu anh hùng nói chung, đây không phải ba tác phẩm quá thành công về mặt thương mại nhưng cả ba đều tạo được chỗ đứng riêng về mặt hình ảnh với tạo hình và phát triển tính cách các nhân vật quái nhân và quái vật hết sức độc đáo. Vốn là một đạo diễn với sức làm việc đáng nể, xen kẽ giữa hai phần của Hellboy Guillermo del Toro vẫn kịp giới thiệu đến khán giả Pan's Labyrinth – một trong những tác phẩm được đánh giá cao nhất trong sự nghiệp đạo diễn 53 tuổi này. Lấy bối cảnh cuộc nội chiến Tây Ban Nha với những nhân vật nửa phần thực, nửa phần giả tưởng, Pan's Labyrinth không chỉ khiến khán giả say đắm với những con quái vật kì quặc lẩn khuất đâu đây giữa cuộc sống loài người mà còn làm họ phải quặn lòng vì câu truyện lãng mạn, buồn bã, nhưng hết sức nhân văn của các nhân vật trong phim. Tuy Guillermo del Toro trượt mất giải Oscar phim nói tiếng nước ngoài xuất sắc nhất vào tay đạo diễn người Đức Florian Henckel von Donnersmarck của The Lives of Others nhưng Pan's Labyrinth vẫn đem về tượng vàng Oscar ở các hạng mục thiết kế mỹ thuật, hóa trang, và nhất là tượng vàng Oscar hạng mục quay phim xuất sắc nhất cho nhà quay phim đồng hương và là cộng sự thân thiết của del Toro là Guillermo Navarro. Nhưng trong khi hai cái tên còn lại trong số “Ba người bạn” đã bắt đầu liên tiếp chiến thắng tại các giải thưởng điện ảnh lớn, trong đó có giải Oscar, thì Guillermo del Toro dường như lại vẫn chỉ bằng lòng với những bộ phim nơi ông có thể phát huy niềm đam mê với những con quái vật và những hình ảnh sáng tạo. Đó có thể là một tác phẩm bom tấn rất ăn khách về đề tài người máy đại chiến quái vật như Pacific Rim (2013), đó cũng lại có thể là một tác phẩm nhỏ hơn về đề tài lãng mạn pha chút ma quái như Crimson Peak (2015). Bởi vậy mà Guillermo del Toro nhanh chóng trở thành người “kém thành công nhất” trong số “Ba người bạn” về mặt giải thưởng, dù có lẽ ông mới là người được đông đảo người xem biết tới nhiều nhất qua các bộ phim luôn làm thỏa mãn công chúng về mặt thị giác. Một tin vui cho người yêu del Toro là dường như cái dớp trắng tay tại các giải thưởng điện ảnh lớn của đạo diễn người Mexico đã chấm dứt sau khi ông cho ra đời tác phẩm mới nhất The Shape of Water (2017). Nói về mối tình kì dị giữa một cô gái câm và chàng người cá trong bối cảnh nước Mỹ những thập niên sau Chiến tranh thế giới thứ hai, The Shape of Water không chỉ tiếp tục được đánh giá cao về mặt hình ảnh như mọi bộ phim khác của Guillermo del Toro mà còn tiếp nối được thế mạnh về cốt truyện lãng mạn, dung dị, dễ cảm nhận của Pan's Labyrinth. Chân cứng đá mềm, nỗ lực bền bỉ suốt một phần tư thế kỷ sáng tạo ra những con quái vật vừa kì dị vừa gần gũi của Guillermo del Toro cuối cùng đã được ghi nhận khi ông giành chiến thắng tại gần như toàn bộ các giải thưởng cho đao diễn trong mùa giải thưởng điện ảnh 2017-2018 với The Shape of Water. Trong số đó tất nhiên có giải thưởng quan trọng nhất – giải Oscar cho phim hay nhất và đạo diễn xuất sắc. Như vậy là cuối cùng del Toro đã biến “Ba người bạn” thực sự trở thành “Bộ ba vàng Oscar” của điện ảnh Mexico và thế giới, đồng thời chứng minh cho những người làm phim vẫn còn đang bền bỉ theo đuổi phong cách, giấc mơ của họ rằng hãy cứ cố gắng làm phim bằng cả trái tim và sức sáng tạo, bởi một ngày kia họ sẽ được tưởng thưởng bằng tình yêu của khán giả, và nếu may mắn, bằng những giải thưởng điện ảnh danh giá.
======
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire