Nightcrawler (2014)

Cái poster sặc sỡ kiểu thập niên 1980 này làm tôi liên tưởng đến poster Inherent Vice của Paul Thomas Anderson - một trong những phim tôi mong chờ nhất năm nay. Tiếc là Nightcrawler không được "sặc sỡ" như cái poster của nó, hầu như mọi cảnh quay ngoại cảnh của phim đều diễn ra vào buổi tối hoặc trong không gian tối tăm chật hẹp của phòng dựng đài truyền hình địa phương (đúng như cái tên của bộ phim - Nightcrawler - Kẻ ăn đêm (?) ), "ban ngày" của bộ phim chủ yếu diễn ra trong căn phòng trống hoác của Lou Bloom (Jake Gyllenhaal), nhân vật chính của phim. Truyện phim được xây dựng xung quanh cuộc đời "ăn đêm" của Lou Bloom, từ một gã ăn trộm phế liệu xây dựng đến "giám đốc" "hãng cung cấp tin tức" mà thực chất chỉ là một gã chuyên săn lùng các cảnh máu me giật gân xảy ra trên đường phố Los Angeles buổi đêm để bán cho các kênh thời sự "lá cải" phát vào sáng sớm ngày hôm sau. Lou Bloom có lẽ một trong những nhân vật-vô nhân tính nhất mà tôi từng được chứng kiến trên màn ảnh - máu lạnh, hoàn toàn lãnh cảm với cảm xúc của người xung quanh và nỗi đau của những nạn nhân mà Lou quay trên đường phố, tuyệt đối không bày tỏ một sở thích, tình cảm nào mang tính "con người". Lou làm tôi nhớ tới vai Patrick Bateman của Christian Bale trong American Psycho, cũng là típ nhân vật vô nhân tính, khốc liệt, tàn bạo. Tuy nhiên ở Patrick Bateman tôi còn thấy chút màu sắc, cho dù là rất nhợt nhạt, của một gã tội phạm tàn bạo với những sở thích quái đản, còn ở Lou Bloom tôi chẳng thấy gì ngoài một bộ máy mang da thịt con người - "người" mà những lời nói thốt ra từ mồm gã hoàn toàn là những gì cóp nhặt được từ những thứ gã đọc đâu đó, "người" mà căn hộ trống hoác, không mang chút cá tính, chút hơi người nào của gã không hề đem lại cho người xem cảm giác đây là một căn hộ-có người ở. Xem Lou Bloom, người ta thấy toát lên ở gã cái cảm giác ám ảnh kinh dị như khi đang xem những con ma trong phim kinh dị Nhật Bản, những tội ác Lou gây ra, trực tiếp hay gián tiếp, thực ra không phải quá "tàn bạo" nhưng lại toát lên sự vô nhân tính đến kinh ngạc. Có lẽ một đề cử Oscar đã chắc chắn nằm trong tay Jake Gyllenhaal với vai diễn này, Jake đã chuyển hóa hoàn toàn từ hình mẫu của những nhân vật luôn có chút gì yếu đuối trong tâm hồn (Jake có một cặp mắt "trời phú" cho việc diễn xuất) thành một gã người máy sắt đá vô cảm, cặp mắt nổi tiếng của Jake cũng được anh phù phép để biến thành một cặp mắt lồi ám ảnh, cặp mắt hoặc sục sạo tìm kiếm những gì đen tối nhất trong bóng đêm Los Angeles, hoặc tròng trọc vào người đối diện để tìm ra những góc tối trong tâm hồn họ. Có lẽ từ nay nếu có cuộc bình chọn nào cho "bộ phim xuất sắc nhất về Thần Chết", tôi sẽ không do dự điền tên "nightcrawler" Lou Bloom vào đó.

Jake vô cùng xuất sắc, nhưng tôi khó có thể coi Nightcrawler là một bộ phim xuất sắc. Xuyên suốt bộ phim người ta không thấy được sự phát triển về mặt tính cách, hình ảnh của các nhân vật trong phim - Lou Bloom vẫn luôn là gã vô nhân tính từ đầu phim tới cuối phim trong khi các nhân vật phụ khác gần như không có đất diễn hoặc không được kịch bản "quan tâm" phát triển, kể cả những vai nhiều tiềm năng như vai "khách hàng" của Lou - trưởng ban thời sự Nina Romina (Rene Russo). Có cảm giác những nhân vật phụ trong phim chỉ xuất hiện để làm nền cho Lou, để người xem thấy rõ hơn cái sự vô nhân tính của Lou. Ngay cả cái thông điệp ngầm (theo tôi là như vậy) về mặt trái của truyền thông "lá cải" hiện đại và về sự tham lam, tàn bạo của xã hội hiện đại cũng không được làm rõ vì người xem gần như không thể cảm nhận được sự ảnh hưởng của môi trường xung quanh lên con người Lou. Bởi thế mà bộ phim dù xem rất hấp dẫn nhưng lại chỉ đem đến cho người xem cảm giác ghê sợ trước sự vô nhân tính của Lou chứ khó lòng cuốn hút được họ với những câu chuyện xảy ra trên đường phố - kể cả trường đoạn cao trào kịch tính nhất ở cuối phim có lẽ cũng không làm mấy ai phải ngạc nhiên "nhảy ra khỏi ghế" bởi "với Lou đó là điều tất yếu". Viết tới đây tôi mới nhận ra rằng để viết nên một kịch bản hấp dẫn, cân bằng quả thực rất khó - nhân vật Lou được xây dựng với một phong cách, hình ảnh rất riêng - một gã vô nhân tính đến cùng cực - nhưng chính cái "khung" riêng biệt ấy lại làm khó cho chính việc viết kịch bản phim trong việc "bơm" cảm xúc và kịch tính vào đó. Dù sao ta cũng nên trân trọng nỗ lực của đội ngũ làm phim trong việc giữ cho bộ phim được nhất quán về phong cách và nhân vật từ đầu tới cuối (đã có rất nhiều bộ phim khởi đầu vô cùng xuất sắc nhưng lại kết thúc kiểu "đầu voi đuôi chuột" như Law Abiding Citizen). Nhưng tôi mong là vai Lou sẽ không đem lại Oscar cho Jake, nhân vật này quá "một màu" và với tài năng diễn xuất như thế này thì Jake thừa đủ khả năng giành Oscar với một vai diễn nhiều "màu sắc" hơn.*

 *: Đang đọc Colorless Tsukuru Tazaki and His Years of Pilgrimage của Murakami nên tôi bị ám ảnh với chuyện "không màu" và "nhiều màu".