Roger Ebert (1942 - 2013)

Hôm nay (giờ Mỹ vẫn là ngày 4/4) là một ngày buồn đối với người hâm mộ điện ảnh, vì Roger Ebert đã qua đời. Chuyện ông phải chống chọi với ung thư từ lâu thì ai cũng biết, nhưng hàng ngày vẫn thấy review mới trên trang web của ông, dù đa phần là người khác viết, nên vẫn cứ nghĩ Ebert vẫn khỏe, vẫn viết, và quan trọng nhất là vẫn đang xem phim và truyền lửa yêu phim đến mọi người. Thành ra tin Ebert mất thật sự đột ngột đối với cá nhân tôi.

Tôi đọc review phim nhiều, kể cả đọc các sách lý luận phê bình phim, nhất là sách Pháp - vốn thích viết kiểu hàn lâm chua cay, nhưng thích đầu tiên và thích lâu nhất cho đến tận bây giờ vẫn là Ebert. Trừ những phim quá tệ, không thể khen vào chỗ nào được nữa, còn lại review của Ebert đều rất nhẹ nhàng, cách nhận xét dễ chịu, không đi sâu vào học thuật, chấm tỉa góc máy, kỹ thuật quay, dựng nọ kia. Cảm giác Ebert viết review phim trước hết là với tư cách của một người yêu phim, sau đó mới là trách nhiệm của một nhà phê bình phim, thế nên đọc review của ông người ta, mà cụ thể ở đây là tôi, dễ dàng "lây" cái tình yêu điện ảnh của Ebert tỏa ra trong review của ông, tình yêu đối với những bộ phim hay, những câu chuyện đẹp, những ý tưởng điện ảnh sáng tạo. Kể cả với những bài phê bình của ông trong loạt The Great Movies, tức là loạt phim "hay sẵn" mà ông bình sâu thêm một lần nữa, thì khi đọc xong cái đọng lại lớn nhất trong tôi cũng vẫn là tình yêu của Ebert đối với điện ảnh, sau đó mới là kiến thức uyên bác và con mắt tinh tế của ông. Ví dụ như khi đọc review The Great Movies của Ebert cho Ikiru của Kurosawa hay Tokyo Story của Ozu, tôi thực sự thấy được sự đồng cảm lớn lao, có lẽ tình yêu điện ảnh dễ kết nối được với nhau, bất kể những khác biệt về học vấn, về nền tảng văn hóa.  Mất Ebert quả thực là một mất mát lớn đối với giới phê bình và với cả dân mê phim như tôi...

100% phim tôi đã xem, phim nào tôi cũng phải đọc lại review của Ebert (tất nhiên không phải phim nào cũng có review, nhất là phim châu Á hay phim Pháp). Không phải phim nào tôi cũng đồng ý với cách nhìn nhận của Ebert, thậm chí nhiều review của ông (nhất là giai đoạn gần đây) tôi còn thấy khá boring và chấm điểm nới tay (phim cuối cùng do chính Ebert review trên trang của ông là The Host, một phim tệ!, vẫn được nhận tới 2 sao rưỡi, nghĩ lại cũng hơi buồn, cả cuộc đời thưởng thức phim mà lại phải kết thúc sự nghiệp-và cuộc đời bằng một bộ phim dở như vậy, hẳn Ebert cũng khó mà vui được). Nhưng giọng văn giản dị mà vẫn tinh tế (Ebert chọn từ rất hay và thường xuyên dùng những so sánh có giá trị văn học rất lớn) của ông vẫn khiến tôi cảm thấy thích thú, thích thú vì một cách nhìn sâu sắc đối với bộ phim (mà mình chưa thể có, và rất muốn có!), thích thú vì được đọc một bài báo hay, một đoạn tản văn sâu sắc, thích thú vì học hỏi được thêm nhiều điều, thích thú vì cảm thấy tình yêu với điện ảnh của mình lại được bồi đắp thêm thông qua review của Ebert. Giờ Ebert mất rồi, cái cảm giác đó có lẽ không thể tìm lại được (Roeper et al. chưa ai viết được tới tầm của ông), có lẽ đành bằng lòng với review của những người khác, và chút gì đó hẫng hụt trong lòng.

Tam biệt ông, Ebert. Cảm ơn ông vì tình yêu điện ảnh ông đã truyền cho tôi, và rất nhiều người khác.